Bij de bestudering van de chromatineverpakking van DNA, is tot nu toe de helft over het hoofd gezien. Terwijl dit zogeheten ‘zwarte’ chromatine een belangrijke regulerende functie lijkt te hebben, zo stellen onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut (NKI-AVL) in een komend nummer van het tijdschrift Cell.

Het onderzoek betreft fruitvliegjes. Hoe het bij mensen zit moet nog worden onderzocht, maar de kans lijkt groot dat dan hetzelfde zal worden gevonden. Hooguit is het percentage een beetje anders.

Zoals bekend verstaat men onder chromatine de combinatie van DNA en verpakkende eiwitten, zoals die in de celkern aanwezig is. Traditineel maakt men daarbij onderscheid tussen euchromatine, dat vooral actieve genen bevat, en heterochromatine dat dichter op elkaar gepakt zit en veel minder genetische expressie vertoont. Maar duidelijk was al dat deze indeling te ruw is en dat fruitvliegjes op z’n minst 2 verschillende vormen van heterochromatine hebben.

In samenwerking met bio-informatici van Columbia University (New York) hebben Guillaume Filion, Bas van Steensel en collega’s nu aangetoond dat de werkelijkheid nóg ingewikkelder is. Daartoe bekeken ze de verdeling van 53 min of meer willekeurig gekozen chromatine-eiwitten over het gehele fruitvliegjesgenoom. Daar kwam uit dat er 5 verschillende chromatinevormen bestaan: ze bevatten voor een deel dezelfde eiwitten, maar de mengverhouding is voor elke vorm uniek.

Voor het gemak duiden de Amsterdammers die vijf vormen aan met kleuren. Geel en Rood zijn twee vormen van euchromatine, Groen en Blauw komen overeen met de reeds bekende heterochromatines, en Zwart is een tot nu toe onbekende vorm.

Bij fruitvliegjes blijkt Zwart overeen te komen met 48 procent van het totale genoom. Op die stukken zit relatief veel ‘junk-DNA’, maar óók 4.162 eiwitcoderende genen. En van die genen komt tweederde helemaal niet tot expressie en de rest nauwelijks, wat inhoudt dat die expressie er nog veel sterker wordt onderdrukt dan in klassiek heterochromatine.

De onderzoekers kunnen nog niet met zekerheid zeggen dat ze hier een actief regelmechanisme te pakken hebben, maar ze hebben sterke aanwijzingen dat het inderdaad zo is.

“Er zijn aanwijzingen dat kanker en andere ziektes ontstaan door defecten in het verpakkingsmateriaal van DNA. Met deze ontdekking is het vervolgonderzoek naar kanker en de behandeling daarvan makkelijker geworden”, aldus Van Steensel op de website van De Telegraaf.

bron: NKI, De Telegraaf