Als je een nieuw molecuul ontwerpt, zou je standaard moeten checken of het mogelijk een hormoonverstorende werking heeft. Dat stellen de bedenkers van het Tiered Protocol for Endocrine Disruption (TiPED), een vijfdelig testprotocol waar ze 20 jaar aan bezig zijn geweest.

Het zou in de toekomst het soort problemen moeten voorkomen dat nu speelt rond bisfenol A. Dat die stof mogelijk hormoonverstorend werkt, kwam pas aan het licht toen er allang een miljardenindustrie omheen was gebouwd.

In het tijdschrift Green Chemistry werden onlangs de wetenschappelijke achtergronden van TiPED uitgelegd. Het idee is om nieuwe verbindingen te screenen in 5 stappen (‘tiers’), opklimmend van snel en goedkoop naar bewerkelijk en duur.

Stap 1 is dan om op je ontwerp een reeks computermodellen los te laten om te checken of er geen functionele groepen in ziten die al bij voorbaat verdacht zijn, en of het molecuul niet verdacht goed past op de bekendste hormoonreceptoreiwitten.

Stap 2 is high-throughputscreening op de meest voor de hand liggende hormonale effecten.

Stap 3 is een grondige in-vitroscreening van het effect van de stof op de activiteit van complete cellen. Net als bij stap 2 gebruik je hiervoor assays maar dit keer is het geen high throughput meer.

Stap 4 komt neer op uittesten op vissen en kikkers, en bij stap 5 ga je over op zoogdieren.

Voor elke stap geldt dat je terug naar de tekentafel moet wanneer je iets hormoonverstorends opmerkt. Pas als stap 5 geen verdachte signalen meer oplevert, zou je met een gerust hart de stof in productie kunnen nemen.

Bijkomend voordeel is dat, als een stof laat in het proces door de mand valt, je met die informatie ook de eerdere stappen kunt verfijnen zodat ze de problemen een volgende keer niet meer over het hoofd zien. TiPED zou dus een zelflerend systeem moeten zijn.

De bedenkers hebben er vertrouwen in dat de bestaande assays en andere tests zò goed zijn dat elke denkbare hormoonverstoorder bij minstens één van de vijf stappen door de mand zal vallen en dus nooit op de markt zal komen. Ze hebben het met een stuk of zes bekende hormoonverstorende stoffen uitgeprobeerd, en het werkte inderdaad.

Blijft natuurlijk de vraag of het gaat lukken om TiPED algemeen geaccepteerd te krijgen, zeker zolang nog niet duidelijk is wie er toezicht op moet gaan houden.

bron: TiPED, Carnegie Mellon