Twee omstreden artikelen over gemuteerde vogelgriep kunnen onderdehand maar beter integraal worden gepubliceerd. Maar in de toekomst moet er veel beter toezicht komen op dit soort onderzoek, vindt een panel van 22 griepexperts dat zich in opdracht van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) over de kwestie heeft gebogen.

In de publicaties wordt beschreven hoe je het H5N1-virus zo kunt modificeren dat het ook van mens op mens overdraagbaar wordt. Dat maakt het ineens vele malen gevaarlijker voor mensen, en zo veel moeite blijkt het niet te kosten.

De aanbeveling gaat dan ook lijnrecht in tegen de wens van de Amerikaanse overheid. In december oordeelde het US National Advisory Board for Biosecurity (NSABB) juist dat het onderzoek buiten de publiciteit moet worden gehouden om te voorkomen dat bioterroristen er hun voordeel mee doen. Sindsdien liggen de publicaties, waarvan er een afkomstig is van de Rotterdamse viroloog Ron Fouchier, op de bureaus van respectievelijk Nature en Science te wachten op een definitieve beslissing.

De uitkomst van het WHO-overleg, vorige week in Genève, komt dan ook voor veel mensen als een verrassing. De strekking van het advies is dat het belangrijk is om de gevonden mutaties bekend te maken. Ze kunnen immers ook vanzelf optreden. Als onderzoekers ze wereldwijd kunnen herkennen en dan meteen alarm kunnen slaan, is er tenminste een kans dat er nog kan worden ingegrepen voordat het uitdraait op een dodelijke pandemie.

Het risico dat de gegevens worden misbruikt weegt daar volgens een meerderheid van de panelleden niet tegenop. En de suggestie van het NSABB om de gegevens alleen op vertrouwelijke basis te verstrekken aan terdege gescreende wetenschappers, op een ‘need to know’-basis, wordt afgedaan als onwerkbaar.

De experts zijn het er wel over eens dat de veiligheid van dergelijk onderzoek beter moet worden geregeld. Fouchier en zijn Amerikaanse collega’s hebben hun virussen gekweekt in een zwaar beveiligd lab. De kans dat ze ontsnappen en de mensen buiten besmetten, is verwaarloosbaar klein. Maar de kans dat anderen het onderzoek proberen te reproduceren in een lab dat minder potdicht zit, is een stuk groter.

Gepleit wordt dus voor een controlesysteem dat de veiligheid beoordeelt van elk lab waar dit soort onderzoek gedaan wordt. Voorlopig hebben Fouchier en collega’s zichzelf een vrijwillig moratorium opgelegd, en dat zou zo moeten blijven totdat het controlesysteem operationeel is.

In de tussentijd zou tevens kunnen worden nagedacht over manieren om het allemaal aan het grote publiek uit te leggen, hoewel er ook al geluiden zijn dat je dat beter niet kunt doen omdat de mensen er per definitie alleen maar ongeruster door worden.

Of Nature en Science nu tot publicatie overgaan, staat overigens nog niet vast. Daarvoor moet de NSABB eigenlijk eerst formeel haar verzet opgeven. En zelfs als de Amerikanen helemaal alleen komen te staan in dat verzet, zijn het nog altijd de Amerikanen.

http://www.nature.com/news/flu-meeting-opts-for-openness-1.10067