Uit een enquête van Sanquin blijkt dat een kwart van de Nederlanders denkt dat er al kunstbloed beschikbaar is als alternatief voor echt bloed. Maar de wetenschap heeft nog minstens 5 jaar nodig.

Eind jaren tachtig kwam het eerste echte kunstbloed op de markt, een synthetische vloeistof genaamd Fluosol. Het is een witte, melkachtige emulsie van perfluordecaline – naftaleen waarin alle waterstofatomen zijn vervangen door fluor. Gasmoleculen kunnen makkelijk tussen de inerte, apolaire perfluorkoolwaterstoffen (PFK’s) zoals Fluosol ‘kruipen’. Je kunt er zelfs zoveel zuurstof in kwijt dat een muis het wel 10 minuten in de vloeistof uithoudt.

Toch redde Fluosol het niet omdat patiënten, die het in de aderen hadden, zuivere zuurstof moesten inademen om te overleven. De opvolger dodecafluorpentaan (Oxygent van Alliance) bleek een verhoogde kans op een beroerte te geven. Een derde generatie PFK is in de testfase: Oxycyte van Oxygen Biotherapeutics (tertiar-butyl-perfluorcyclohexaan). Eind 2009 start een studie bij patiënten met hersentrauma in Zwitserland en Israël.

HEMOGLOBINE

Andere pogingen tot het maken van ‘kunstbloed’ blijven dichter bij de natuur. Zo hebben militaire organisaties veel geld gestoken in bloedvervangers op basis van hemoglobine zoals Hemopure en Polyheme. “Die producten zijn bloedgroeponafhankelijk en lang houdbaar, ideaal op een buitenlandse missie”, vertelt Arthur Verhoeven, hoofd van de afdeling bloedcelresearch van Stichting Sanquin Bloedvoorziening. “Nu is de logistiek om altijd voldoende donorbloed bij de hand te hebben vaak ingewikkeld.”

Hemopure van producent Biopure is een oplossing van chemisch gestabiliseerd runderhemoglobine. Het product wordt alleen in Zuid-Afrika gebruikt, waar in sommige regio’s amper donorbloed beschikbaar is door de hiv-epidemie. Maar Hemopure is duur en al binnen enkele dagen afgebroken, terwijl donorbloedcellen het tot een maand na transfusie volhouden. Buiten Zuid-Afrika is Hemopure niet toegestaan uit vrees voor besmetting met BSE (gekkekoeienziekte).

Concurrent Polyheme van Northfield Labs bestaat uit gepolymeriseerd humaan hemoglobine. Volgens Verhoeven léék het veelbelovend. “Maar een Amerikaanse trial in ambulances is vorig jaar halverwege gestopt. Het bleek nog minder goed te werken dan een zoutoplossing. Bij het zoeken naar bloedvervangers zijn wetenschappers vooral gericht geweest op het zuurstoftransport, maar rode bloedcellen blijken ook een grote rol te spelen bij de regulatie van de bloedcirculatie. Los hemoglobine in het bloed vangt NO weg, waardoor aders zich vernauwen. Dan wordt het tegendeel bereikt van wat je beoogt.”

Deense onderzoekers onder leiding van Henrik Clausen deden 2 jaar geleden een belangrijke vondst. Bacteriële glycosidases blijken bloed van het type A en B te kunnen omzetten in de universele bloedgroep O. Ze knippen de suikers weg die typisch zijn voor de bloedgroep, maar bij anderen afweerreacties veroorzaken. Met zulke enzymen zou een veel groter deel van het gedoneerde bloed kunnen worden gebruikt. Het bedrijf ZymeQuest probeert er een commercieel proces van te maken.

STAMCEL

Hoop is ook gevestigd op ‘biotechnologisch bloed’. Britse wetenschappers willen binnen 3 jaar op industriële schaal rode bloedcellen kweken uit stamcellen van restembryo’s met bloedgroep O en resusfactor negatief. Dat het kan, bewees het Amerikaanse Advanced Cell Technologies vorig jaar. Het slaagde erin 100 miljard rode bloedcellen te kweken in 28 dagen. Maar voor een litertje donorbloed zijn nog duizendmaal meer bloedcellen nodig. De Britse Wellcome Trust steekt 3 miljoen pond in het onderzoeksproject onder leiding van prof. Marc Turner uit Edinburgh, die tevens directeur is van de Schotse bloed transfusiedienst.

Verhoeven is vooralsnog sceptisch. “Wellicht dat het lukt, maar het lijkt me financieel niet realistisch. De ingewikkelde kweekmethode maakt het bloed zo’n tweehonderd keer duurder dan donorbloed, terwijl het niet langer houdbaar is. Een gemiddeld ziekenhuis geeft nu jaarlijks ongeveer 100 miljoen euro uit aan donorbloed. Ik zie ze nog geen 20 miljard spenderen.”

Bron: C2W8, 18 april 2009