Gebruik van adenovirus werkt totaal averechts

Om een aidsvaccin ooit effectief te laten zijn moet je het om te beginnen niet in een adenovirus verpakken. Anders lok je het menselijk immuunsysteem net iets te veel uit zijn tent, zo suggereren Londense onderzoekers deze week in PNAS.

Seven Patterson en collega’s denken nu te weten waarom de zogeheten ‘STEP’-test enkele jaren geleden faliekant mis liep. Hierbij werd een vaccin gebruikt dat een drietal genen uit het hiv-virus bevatte, in de hoop dat het menselijk immuunsysteem daar dan antilichamen tegen zou gaan aanmaken. Maar de proef werd halsoverkop gestopt toen uit tussentijdse resultaten bleek dat de gevaccineerde personen juist méér kans liepen op een hiv-infectie dan mensen die een placebo hadden gekregen.

De fout lijkt nu te hebben gezeten in het adenovirus, dat om de genen heen zat. De meeste adenovirussen veroorzaken hooguit een simpele verkoudheid. De als ‘vector’ gebruikte exemplaren worden bovendien geïnactiveerd zodat de proefpersonen er niet ziek van konden worden.

Alleen was voor de STEP-studie een adenovirus uitgekozen (serotype 5) dat zeer algemeen voorkomt, en waar dus ook heel veel mensen immuniteit tegen hebben opgebouwd. In de westerse wereld is dat naar schatting de helft van de bevolking, in Afrika beneden de Sahara zelfs 90 procent.

Wanneer zulke mensen met het vaccin werden geïnjecteerd, zette dat het immuunsysteem aan tot het aanmaken van grote hoeveelheden CD4 T-cellen teneinde de ‘adenovirusinfectie’ af te weren. Zo’n infectie treft in eerste instantie de slijmvliezen en dáár gingen die T-cellen dus naartoe. Ongeukkigerwijs komen slijmvliezen niet alleen in de neus voor maar ook in de vagina, en infecteert het hiv-virus bij voorkeur CD4 T-cellen.

Wat het gevolg is, weten we inmiddels.

Het verpakken van vaccins in adenovirussen is heel gebruikelijk, en tot nu toe liep dat meestal goed af. Maar Patterson raadt aan om toch nog eens goed naar het risico te kijken.

bron: Imperial College