Met de nieuwe meetapparaten van Spinnovation worden monsters in één meting blootgesteld aan magneetvelden die miljoenen keren krachtiger zijn dan die van de aarde, elektrische velden uit een hoogspanningstransformator en het vacuüm en de koude van de sterrenhemel. Daartoe heeft de Nijmeegse start-up, opgericht in 2003, een massaspectrometer, NMR, HPLC en een apparaat dat de te analyseren stof aan zijn matrix onttrekt – de solid-phase extraction (SPE) – aan elkaar gekoppeld. “Op zich zijn het allemaal veelgebruikte meetinstrumenten, maar wij zijn een van de eersten die een monster in één meting door alle vier de apparaten kunnen voeren”, zegt directeur Frederic Girard.

De afgelopen jaren bouwden ingenieurs van de Duitse fabrikant Bruker-BioSpin voor 1,5 miljoen euro het meetapparaat op in opdracht van de Nijmegenaren. “We kunnen er de kleinste hoeveelheid onzuiverheden in pillen mee identificeren”, zegt Paul Michiels, een scheikundige die na jaren in de farmaceutische industrie is teruggekeerd in de schoot van de academie. De grootste kansen voor de nieuwe apparatuur liggen volgens het bedrijf dan ook in de farma. Michiels en Girard hopen dat de farmaceutische bedrijven, waaronder het door Schering-Plough opgekochte Organon uit Oss – waar momenteel stevig wordt bezuinigd – concentratiemetingen en molecuulherkenning van verontreinigingen gaan uitbesteden bij hun bedrijf, dat dit sneller en efficiënter kan.

SECOND OPINION

“Er gebeurt van alles bij het tot een tablet samenpersen van de ingrediënten of de blootstelling aan licht of vocht. Elk pilletje is eigenlijk een chemisch fabriekje”, vertelt Michiels. “En de FDA verplicht dat alle onzuiverheden boven 0,1 procent toxicologisch worden onderzocht.” Die controle is ook nodig, want bij de huidige massaproductie en -consumptie van pillen en poeders kunnen onzuiverheden tot nationale rampen leiden. Zo veroorzaakte de verontreiniging van het antistollingsmiddel heparine – met een stofje uit het kraakbeen van de varkens waaruit het middel werd gewonnen – in de VS voor 81 doden en 785 gewonden. Michiels weet van zijn tijd in de farma-industrie hoe de farma-reuzen jarenlang kunnen ploeteren op de vervuilingen. “Zij herkennen vreemde moleculen aan de afwijkende massa in de massaspectrometer. Die methode is echter niet sluitend omdat moleculen in de massaspectrometer uit elkaar kunnen vallen. In ons lab kunnen we dankzij de combinatie met NMR echter ook de chemische structuur van het molecuul achterhalen. Bij second opinions op pilverontreinigingen bleek zo al een paar keer dat die helemaal niet bestonden uit het molecuul dat de farmaceuten verdachten.”

PIEKEN

Spinnovation ontstond toen het post-docproject van Girard, een NMR-specialist, ten einde liep en hij zich liet inhuren voor toegepast onderzoek met de NMR-apparaten van de Nijmeegse Universiteit. “Ik deed contractonderzoek voor farmaceutische bedrijven, de polymeerchemie en milieu-inspecties. De universiteit wilde wat extra geld genereren, omdat het zo duur is het apparaat te laten draaien. Ik huurde alleen meettijd bij de universiteit in.”

De onderneming kon zichzelf bedruipen en groeide gestaag. Met het contractonderzoek kon Girard op den duur zelfs zes man in dienst nemen. “De universiteit heeft geen starterskapitaal beschikbaar gesteld. Daar heeft ze ook het geld niet voor.”

Ondertussen noopte het aantal opdrachten tot het opbouwen van een eigen meetfaciliteit. 2 jaar geleden zocht Girard in Nijmegen partners bij elkaar om een Piek in de Delta mee te vormen, een lab dat het testen van medicijnen kan versnellen. “Daarvoor is een subsidie beschikbaar en hoeven we dus niet zelf te investeren. Bij Economische Zaken waren er eerst nog vragen over het nut en wat het moest kosten, maar toen ik mijn industriële partners vond, was alles zo rond.” Die bedrijven, Schering-Plough uit Oss, het Nijmeegse Synthon en Bruker uit Karlsruhe, legden gezamenlijk 1,6 miljoen op tafel. Met de 2 miljoen euro subsidie van EZ kon Spinnovation daarmee zijn supergevoelige molecuulherkenner en concentratiemeter opbouwen. Een voorwaarde van de industrie was dat Spinnovation in het nieuwe lab contractresearch gaat doen voor de bedrijven.

“Straks moet het ene na het andere monster geautomatiseerd worden geanalyseerd”, zegt Girard terwijl hij wijst naar een opstelling voor wel honderd monsters en een robotarm die deze een voor een het apparaat in kan leiden. “Ons lab moet een doorloop krijgen die ook screenings voor bijvoorbeeld ziekenhuizen mogelijk maakt.”

EFFICIËNTIESLAG

De gerobotiseerde opstelling van Spinnovation zal volgens Girard ook voor een groot deel met monsters van big farma moeten worden gevuld. De huidige, miljardenkostende zoektocht naar nieuwe medicijnen levert namelijk nog maar weinig op, en een efficiëntieslag in drug discovery lijkt voor de farma-industrie dan ook onontkoombaar. In 2005 waren er maar vijf nieuwe registratieaanvragen bij de FDA.

Door al aan het begin van de pijplijn, voordat een pil het peperdure klinische traject ingaat, de pillen met schadelijke bijproducten eruit te halen is al een deel van die efficiëntieslag te halen. Toch zijn het vooralsnog niet de farma-reuzen die bij Spinnovation aankloppen. Girard: “Het zijn de kleintjes, zoals Synthon, die goedkope versies willen maken van medicijnen waarop het octrooi afloopt.”

Bron: C2W Life Sciences 7, 4 april 2009