Pneumococcen met een synthetisch gen in hun DNA kunnen dienen als vaccin tegen longontsteking. In elk geval bij muizen, zo melden onderzoekers van het Albert Einstein College of Medicine in het Journal of Infectious Diseases.

Volgens de auteurs is het voor het eerst dat zoiets lukt met een bacterie, al is het wél eerder vertoond met virussen.

Het idee is om het gen, dat codeert voor het belangrijkste bacteriële toxine, te vervangen door een synthetische kopie die net niet helemaal lekker werkt. Daarbij maak je gebruik van het feit dat er vaak verschillende combinaties van drie DNA-basen bestaan die coderen voor hetzelfde aminozuur. De laatste jaren is duidelijk geworden dat het verschil tussen die codes er in zit dat ze niet allemaal even snel worden afgelezen. Vervang je dus in een gen een paar ‘snelle’ codes door tragere equivalenten, dan codeert dat gen nog steeds voor precies hetzelfde eiwit maar wordt het een stuk minder productief.

De hoop is dan dat de toxineproductie zò ver terugloopt dat een besmetting niet veel kwaad meer kan, maar nog net hoog genoeg blijft om het afweersysteem aan het werk te zetten en immuniteit tegen het toxine op te bouwen.

In dit geval heette de bacterie Streptococcus pneumoniae, en wel de zogeheten serotype 3-stam. Deze zeer virulente variant is vrij recent pas opgedoken, en zat daarom nog niet verwerkt in de kindervaccins tegen longontsteking die de afgelopen jaren zijn toegediend. Vandaar dat hij de laatste tijd nogal wat doden op zijn geweten heeft. Het toxine dat daarvoor zorgt heet pneumolysine, en aan dát gen is gesleuteld.

Het lijkt te werken. De modificatie levert in vitro inderdaad een lagere pneumolysineproductie op. Wanneer je er muizen mee infecteert, dan reageren ze veel minder heftig dan wanneer ze de ongemodificeerde stam toegediend krijgen (want van die laatste gaan ze onherroepelijk dood). En van 5 muizen die van de gemodificeerde stam waren genezen, overleefden 4 een daaropvolgende infectie met de ongemodificeerde stam.

Uiteraard betreft het niet meer dan een voorzichtige proof of principle, en is er nog heel veel werk nodig voordat men een dergelijk vaccin op mensen kan uitproberen.

bron: Albert Einstein College of Medicine