Expressie van het gen SERF bevordert de stapeling van eiwitten bij de ziektes van Alzheimer en Parkinson, en transglutaminase-enzymen hebben er ook ‘iets’ mee te maken. Dat valt op te maken uit recente publicaties van Groningse en Amsterdamse onderzoekers.

In Cell melden Tjakko van Ham en Ellen Nollen (UMCG/RUG) dat bij het wormpje C. elegans de ophoping van polyglutamine-klonten in de hersenen wordt bevorderd door het gen MOAG-4. Schakel je het gen uit, dan vormen de aggregaten zich niet meer.

Voor welk eiwit MOAG-4 (een afkorting voor ‘modifier of aggregation’) precies codeert is nog niet duidelijk, en ook niet wat dat eiwit dan precies doet om de aggregaatvorming te bevorderen. Met eerder beschreven aggregatiemechanismes lijkt het gen in elk geval niets te maken te hebben.

Wél is bekend dat het gen gedurende de evolutie nauwelijks is veranderd (het moet dus wel belangrijk zijn!) en dat mensen twee vrijwel identieke genen hebben, genaamd SERF1A en SERF2.

Ook hebben proefjes met genetisch gemodificeerde wormpjes duidelijk gemaakt dat het uitschakelen van MOAG-4 tevens de klontering vertraagt van de eiwitten amyloid-beta en alfa-synucleïne, die de vermoedelijke veroorzakers zijn van respectievelijk de ziektes van Alzheimer en Parkinson.

Vrijwel tegelijk maakte de Hersenstichting bekend dat ze 150.000 euro toekent aan Micha Wilhelmus, van het VU Medisch Centrum, voor een vervolgonderzoek naar de rol van transglutaminase-enzymen bij Alzheimer en Parkinson. In het tijdschrift Brain Pathology meldde Wilhelmus vorig jaar dat de eiwitplaques in de hersenen van overleden alzheimerpatiënten opvallend veel van die transglutaminases bevatten. In een tweede publicatie die vorige week online is gezet, blijkt dat je bij parkinsonpatiënten in essentie hetzelfde ziet gebeuren.

Transglutaminases katalyseren de crosslinking van eiwitten, en het ligt aan de hand dat ze inderdaad klontering bevorderen. Hoe dat precies werkt weet Wilhelmus echter nog niet.

Beide onderzoekslijnen roepen nieuwe vragen op. MOAG-4 lijkt alleen kwaad te kunnen indien ‘klonterbare’ eiwitten al involdoende mate aanwezig zijn. Transglutaminases zijn voor gezonde mensen ook geen bezwaar. En wat is het verband tussen die twee factoren, áls dat er al is?

Wordt vervolgd.

bron: RUG, Hersenstichting