De kunststofindustrie is stilletjes overgeschakeld op nieuwe broomhoudende vlamvertragers die nog wél zijn toegestaan. En die tevens het voordeel hebben dat ze door gangbare analyseprotocollen geheel over het hoofd worden gezien, suggereren milieuchemici van de Vrije Universiteit die het met verfijndere methodes ineens wél in de gaten kregen.

Hun publicatie in Environmental Science & Technology gaat met name over 2,4,6,-tris(2,4,6-tribroomfenoxy)-1,3,5-triazine, afgekort TTBP-TAZ. Een vrij groot en weinig vluchtig molecuul dat je volgens eerste auteur Ana Ballesteros-Gómez maar al te gemakkelijk kwijtraakt tijdens de gebruikelijke monstervoorbereidingsprocedures.

Dat zij en Pim Leonards het wel in beeld kregen, kwam doordat ze in eerste instantie de monstervoorbereiding weglieten. Via atmospheric pressure chemical ionization (APCI) maakten ze materiaal los van het oppervlak van hun monsters, dat ze vervolgens rechtstreeks de massaspectrometer in bliezen. Op die manier ontdekten ze, na een hoop gepuzzel met molecuuldatabases, dat er TTBP-TAZ in het spel moest zijn - het was het enige bekende molecuul dat overeenkwam met de MS-gegevens.

Een tweede ronde, dit keer inclusief solventextractie en scheiding van de componenten met vloeistofchromatografie, gaf vervolgens aan hoe véél TTBP-TAZ het precies was.

De onderzoekers hebben in totaal 26 kunststof onderdelen van pc’s en huishoudelijke apparaten onderzocht. De helft kwam zo uit de winkel en was van na 2012, de rest kwam van de recycling en was van vóór 2006. In die laatste groep troffen ze helemaal geen TTBP-TAZ aan, maar in 8 van de 13 recente monsters zat het wel. De hoogste gemeten concentratie wass 1,9 procent.

Analyse van recent huisstof leerde dat TTBP-TAZ in 9 van de 17 monsters aanwezig was, waarbij de hoogste waarden werden gemeten in stof dat van pc’s en tv’s was geveegd.

De auteurs gaan er van uit dat de industrie TTBP-TAZ is gaan gebruiken om de polybroomdifenylethers (PDBE’s) te vervangen, die een aantal jaren geleden werden verboden vanwege hun toxiciteit. Ballesteros-Gómez wijst er op dat het spul netjes geregistreerd is bij ECHA, het zenuwcentrum van de Europese stoffenrichtlijn REACH, en dat het gebruik dus legaal zou moeten zijn.

Het gekke is alleen dat niemand lijkt te weten wie TTBP-TAZ precies produceert, en waar het precies allemaal in zit. Bij ECHA zullen ze het wel weten, maar daar beschouwt men industriële keukengeheimen (terecht) als vertrouwelijke informatie. En de fabrikanten zelf (vermoedelijk Oost-Aziaten, want de REACH-registratie is geregeld via een Koreaanse dienstverlener) houden hun mond stijf dicht.

Probleem is intussen wel dat niemand weet wat de gevolgen zijn van langdurige blootstelling aan hele kleine beetjes TTBP-TAZ. Dat soort tests worden in het kader van REACH niet vereist. Ballesteros-Gómez vergelijkt het met bisfenol A dat ook pas na zeer lange tijd gevaarlijk genoeg bleek om het uit de babyflesjes te verbannen. Ze pleit voor nader onderzoek.

bron: C&EN, Environmental Science & Technology (met dank aan Ana Ballesteros)