Mechanisme van anafylactische shock ontrafeld, en wellicht te blokkeren

Anafylactische shock wordt veroorzaakt door een eiwit genaamd eNOS, waarvan tot nu toe niemand dacht dat het er iets mee te maken kon hebben. Bij muizen kun je de shock voorkomen door vooraf een stof in te spuiten die de productie van eNOS remt. Dat schrijven onderzoekers van het Vlaams interuniversitair instituut voor biotechnologie (VIB) deze week in het Journal of Clinical Investigation.

Een anafylactische shock is het gevolg van een extreme allergische reactie, die bijvoorbeeld wordt getriggerd door pinda’s of bijensteken. Slachtoffers krijgen last van ademhalingsproblemen, zwellingen en een sterk dalende bloeddruk. Dat laatste is vaak de doodsoorzaak. Een snelle injectie met adrenaline helpt, maar alleen omdat de bloeddruk daardoor weer wordt opgejaagd. De oorzaak van de shock wordt er niet door verholpen.

Uit eerder onderzoek bij muizen was al bekend dat de ‘platelet activation factor’ (PAF) een rol speelt bij het ontstaan van anafylactische shock. Ook was duidelijk dat extreem hoge concentraties stikstofoxide (NO) in het lichaam er iets met te maken hadden. Niemand wist echter waar die NO dan vandaan kwam, al verdacht men het NO-producerende eiwit iNOS er van.

Met behulp van genetisch gemodificeerde ‘knock out’-muizen hebben de Gentse onderzoekers Anje Cauwels en Peter Brouckaert nu ontdekt hoe het zit. Een door PAF opgewekte shock blijkt geheel af te hangen van een verhoogde NO-concentratie. En die concentratie blijkt niets te maken te hebben met iNOS maar wel met eNOS, een eiwit waarvan men dacht dat het alleen iets met de bloeddrukregeling onder normale omstandigheden te maken had. Een muis die het gen voor eNOS mist, blijkt immuun te zijn tegen allergenen. Een muis die geen iNOS aanmaakt, is gewoon de klos.

Het is zelfs al gelukt om muizen tegen shock te beschermen door ze vooraf te injecteren met een middel dat de productieroute van eNOS blokkeert. Omdat deze stoffen tijd nodig hebben om zich op te hopen in het lichaam, zijn ze niet te gebruiken om een acute shock te verhelpen. Maar Cauwels denkt dat je ze wel kunt gebruiken om mensen voor te bereiden op blootstelling aan een allergeen. Ze denkt dan aan patiënten die moeten worden geopereerd terwijl ze allergisch zijn voor penicilline, anesthetica of latex handschoenen.

Overigens is het nog niet zeker of het bij mensen net zo goed werkt als bij muizen, al verschillen beide immuunsystemen maar heel weinig.

bronnen: VIB en news@nature