Voor het eerst kun je tuberculose aantonen via een simpele urinetest. Je kunt er zelfs aan aflezen hoe ernstig de besmetting is, meldt een internationaal gezelschap in Science Translational Medicine.

De test kijkt naar lipoarabinomannaan (LAM), een lipopolysacharide dat karakteristiek is voor Mycobacterium tuberculosis. Al langer is bekend dat bij actieve longtuberculose LAM wordt afgescheiden via de urine. Maar om onopgehelderde redenen loopt alleen bij patiënten, die tevens hiv-positief zijn, de LAM-concentratie ver genoeg op om er een simpel testje op te laten reageren. Bij hiv-negatieve mensen kun je het alleen aantonen met professonele lab-apparatuur, die vaak niet voorhanden is in gebieden waar veel TB voorkomt.

Vandaar dat Lance Liotta en collega’s een molecuul zochten dat LAM (en andere polysacharides) actief verzamelt in de urine. Ze kwamen uit op een koperhoudende kleurstof die bekend staat als Reactive Blue 221 (C₃₃H₂₄ClCuN₉Na₃O₁₅S₄, zie de afbeelding). Die keuze was niet echt willekeurig: RB221 wordt vooral gebruikt als textielverf maar bekend is dat je met zulke kopercomplexen ook suikers zichtbaar kunt maken in microscooppreparaten.

De RB221-moleculen leg je covalent vast aan ‘nanokooitjes’ die je opbouwt uit een hydrogel. Voeg je die combinatie toe aan een urinemonster, dan is het een kwestie van minuten eer de kooitjes zeker 95 % van de LAM-moleculen hebben opgezogen.

Filter je die kooitjes vervolgens af en haal je LAM er weer uit (de auteurs stellen voor om hiervoor de kooitjes deels biodegradeerbaar te maken), dan heb je een monster waarin de LAM-concentratie minstens honderd keer hoger is dan in de oorspronkelijke urine. Als LAM-specifieke antilichamen in een simpele immunoassay dan nóg geen positieve reactie geven, dan heeft de patiënt hoogstwaarschijnlijk geen TB.

Proeven met 48 TB-patiënten in een ziekenhuis in Peru lieten tevens zien dat de gevonden LAM-concentraties correleren met de ernst van de zichbare ziekteverschijnselen, zoals hoest en vermagering.

Er moet nog wel het nodige gebeuren om hier echt een simpele, goedkope test van te maken, maar technisch gezien moet dat niet zo’n probleem zijn.

bron: AAAS