NDM-1-bacteriën, resistent tegen vrijwel alle huidige antibiotica, zijn ‘los’, aldus onderzoekers van Cardiff University, Groot-Brittannië. Zij ontdekten in het drinkwater van de Indiase hoofdstad New Dehli bacteriestammen met het antibioticaresistente NDM-1-gen. Een transporteiwit in bacteriën, onlangs ontdekt door onderzoekers van Universiteit van Utrecht, biedt wellicht hoop.

In tegenstelling tot eukaryoten, hebben de meeste prokaryote bacteriën een celwand nodig om te overleven. Huidige antibiotica grijpen in op de synthese van die celwand. Bacteriën ontwikkelen op hun beurt weer enzymen, beta lactomases, die die werking van antibiotica aanpakken. Het enzym New Delhi-Metallo-beta-lactamase (NDM-1) is er zo’n een. Bacteriën die het NDM-1-gen meedragen zijn bijna tegen alle huidige antibiotica resistent.

NDM-1 verspreiding

Voor het onderzoek, gepubliceerd in The Lancet Infectious Diseases, nam het team van hoofdonderzoeker Timothy Walsh in New Delhi monsters uit het drinkwater en de verschillende waterplasjes op straat. Van de totale hoeveelheid bacteriën in het drinkwater was 4 procent een NDM-1-bacterie. In de waterplassen was dat zelfs 30 procent. Van deze NDM-1-bacteriën waren er 11 nieuwe stammen, waaronder veroorzakers van cholera en dysenterie.

Zorgwekkend, aldus Walsh. De resistente micro-organismen die tot nu toe alleen nog in ziekenhuizen voorkwamen, zijn zich nu ook buiten de hospitaalmuren aan het verspreiden. Zo zijn er onlangs in Groot-Brittannië en Europa al dragers van NDM-1-bacteriën ontdekt. Deze mensen hebben de bacterie in India opgelopen zonder daar een ziekenhuis bezocht te hebben.

Walsh wil de verspreiding nu zo snel mogelijk in kaart brengen, en ook het drinkwater in andere steden in India, en naburige landen controleren.

Voor Eefjan Breukink, chemicus aan de Universiteit Utrecht, is de verspreiding geen verrassing. “In feite is het allemaal het gevolg van overmatig gebruik van antibiotica. De verspreiding van NDM-1-bacteriën is daardoor onvermijdelijk”

Hoop?

Een lichtpuntje: in het onlangs verschenen tijdschrift, the EMBO Journal, beschrijft Breukink een bacterie-eiwit dat wellicht een goede target is voor een nieuwe generaties antibiotica. “ Dit eiwit is belangrijk in het transportproces van celwandcomponenten. Die componenten moeten vanuit het cytoplasma over het celmembraan naar de buitenkant van de bacteriecel gebracht worden, daar waar de werkelijke celwandsynthese plaatsvindt. Het transporteiwit is dus belangrijk in een ander celmechanisme, en niet in het syntheseproces waar de beta lactomase enzymen de huidige antibiotica onschadelijk maken.”

NDM-1-bacteriën zouden in theorie dus niet opgewassen zijn tegen antibiotica die het transportproces ontregelen. Maar de kans dat de ontdekking van dit eiwit uiteindelijk iets oplevert is klein, en als het iets oplevert dan duurt het jaren voordat een antibioticum op de markt is, aldus Breukink. “We willen nu eerst een essay ontwikkelen waarmee we het transportproces kunnen meten. Dan pas kunnen we verschillende potentiële antibioticummoleculen testen, en moeten we maar geluk hebben dat iets werkt. Het bepalen van de kristalstructuur van het eiwit kan daarbij helpen. Als dat allemaal lukt, kan het naar de klinische trials. Van alle potentiële kandidaatmoleculen haalt uiteindelijk niet meer dan 10 procent de markt.”

Eindelijk een nieuw antibioticum op de markt? Volgens Breukink zal het dan slechts een kwestie van tijd zijn totdat een nieuwe resistente bacterie opduikt. “Nieuwe antibiotica zijn nodig, maar even belangrijk is een goed beleid voor antibioticumgebruik. In Nederland is dat allemaal redelijk goed geregeld, maar in andere landen, zoals in Zuid-Europese landen, is dat wat minder.”

Bron: The Lancet Infectious diseases & The EMBO Journal