Eindelijk weet de chemie welke kant Brussel precies op wil met het stoffenbeleid. En ze is er niet blij mee.

Op 7 mei heeft de Europese Commissie het langverwachte concept gepubliceerd van de nieuwe Euro­pese regelgeving op het gebied van chemische stoffen, REACH (zie C2W nummer 4). En zoals verwacht zijn de reacties overwegend negatief. De chemische industrie klaagt dat ‘Brussel’ nauwelijks tegemoet wil komen aan haar bezwaren. En de milieubeweging ziet aankomen dat de invoering nog heel lang op zich zal laten wachten.

Hardliner

REACH komt er op neer dat de chemische industrie binnen een paar jaar de risico’s in kaart moet brengen van bijna alle stoffen, die ze binnen Europa op de markt brengt. Blijken die risico’s ernstig, dan wordt het gebruik van die stoffen voortaan gebonden aan strenge regels. Het plan is voornamelijk afkomstig van de Eurocommissaris voor milieu, Margot Wallström. Volgens deze hardliner is met REACH niet alleen de veiligheid van de samenleving gediend, maar ook de chemie zelf: “De industrie zal er eindelijk belang bij hebben te investeren in innovatie voor nieuwe veilige chemische stoffen. De huidige trend om oude chemische stoffen te gebruiken teneinde de omslachtige bestaande beoordelingsprocedure (die alleen geldt voor nieuw ontwikkelde chemicaliën, red.) te vermijden, heeft de investeringen in veiliger chemische stoffen tegengehouden. En doordat zij wordt verplicht informatie te verstrekken over wat ze produceert, zal ook het imago van de chemische sector worden verbeterd.”

Maar zelf gelooft de industrie daar niet zo in. Zij ziet aankomen dat ze verzeild raakt in een oeverloze bureaucratie. Vooral fijnchemiebedrijven, die grote aantallen stoffen produceren in relatief kleine hoeveelheden, zullen de dupe zijn. In Duitsland heeft al een rapport gecirculeerd dat REACH maximaal 2,3 miljoen banen gaat kosten. Enkele weken geleden suggereerde een Frans onderzoek dat de kosten alleen al in dat land vijftig miljard euro zullen bedragen. Zelf houdt Wallström het op vijftien tot dertig miljard voor heel Europa, inclusief de indirecte kosten.

Geen quick scan

In het nu gepresenteerde concept zijn de eisen iets minder streng dan ze hadden kunnen zijn. De ondergrens komt te liggen op één ton per producent of importeur per jaar. Bulkchemicaliën (meer dan 1000 ton per jaar) en zogeheten CMR-stoffen (verdacht carcinogeen, mutageen of schadelijk voor de vruchtbaarheid) moeten binnen drie jaar zijn getest. Voor stoffen met een productievolume van 100 tot 1000 ton geldt een termijn van zes jaar, terwijl de rest binnen elf jaar af moet zijn. Bij hoeveelheden van één tot tien ton hoeft alleen in vitro te worden getest, volgens Brussel vooral om proefdieren uit te sparen. Al eerder was uitgelekt dat de meeste polymeren buiten REACH zullen vallen, en dat soepele eisen gelden voor tussenproducten die meteen doorreageren en nooit de fabriek uit komen. Ook R&D-labs kunnen opgelucht ademhalen: nieuw ontwikkelde stoffen worden pas na vijf jaar REACH-plichtig.

Het nu gepubliceerde concept bevat nog een versoepeling, die verstrekkende gevolgen kan hebben. Stoffen, waarvan per jaar minder dan honderd ton wordt verhandeld, hoeven in veel gevallen alleen te worden geregistreerd. Er moet wel een risicoanalyse worden ingeleverd, maar de overheid gaat die verder niet evalueren. Dat zou kunnen betekenen dat aan de kwaliteit van de analyses geen al te hoge eisen worden gesteld - pas wanneer een ‘onschuldig’ product achteraf toch gevaarlijk blijkt te zijn, zijn de rapen gaar. De Com­mis­sie verwacht dat tachtig procent van alle stoffen onder dit regime valt.

Maar de zogeheten quick scan, waar de Nederlandse chemische industrie en het ministerie van VROM gezamenlijk voor hebben gepleit, komt in het concept niet voor. Het idee achter de quick scan is dat de industrie alle gegevens bij elkaar moet zoeken die ze al heeft over haar producten. Blijkt daaruit dat de gevaren van een stof hoogstwaarschijnlijk wel meevallen, dan kan de gedetailleerde risicobeoordeling rustig een tijdje worden uitgesteld. Om precies te zijn tot sint-juttemis, zal ook Wallström wel hebben gedacht.

Uitstel

De komende maanden mag iedereen via internet commentaar leveren op het concept. Daarna volgt de behandeling door het Europese Parle­ment. De milieubeweging vreest, en de industrie hoopt, dat dit pas gaat lukken na de verkiezingen van volgend voorjaar. Niet alleen omdat het tot een jaartje vertraging leidt, maar vooral ook omdat de toetreding van tien nieuwe, arme lidstaten ongetwijfeld nuttige tegenstemmen oplevert.

Bovendien is Nederland in de tweede helft van 2004 EU-voorzitter. Wel­licht kan de quick scan er dan alsnog worden doorgedrukt.

Het concept (1200 pagina’s verdeeld over zeven pdf-jes) is te vinden op http://europa.eu.int/comm/enterprise/chemicals/chempol/whitepaper/reach.htm