Steeds meer studenten vinden studeren in Nederland niet genoeg en reizen af naar het buitenland voor onderzoek, een stage of zelfs een hele masteropleiding. Maar hoe pak je dat aan? Volg deze vijf stappen en je komt een heel eind.

Stap 1: de bestemming

Studeren in het buitenland klinkt spannend en leuk, maar de wereld is groot. Wil je naar een Europees land zoals Spanje of Noorwegen? Of toch liever verder weg, naar China of de VS? Dit blijkt een lastige keuze, constateert Selma Kujundzic, exchange-coördinator aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Onze universiteit heeft uitwisselingsprogramma’s met in totaal 150 andere partners, dus er zijn veel opties.’

Ook aan de Universiteit Antwerpen zijn de mogelijkheden groot. ‘Wij hebben een lijst met voorkeursplaatsen, maar daarnaast kunnen de studenten voor een stageplaats in het buitenland ook gebruikmaken van het netwerk van hun docenten’, vertelt Sarah Verberckmoes, internationaal coördinator van de faculteit wetenschappen.

Kujundzic raadt studenten die twijfelen aan om vooral met iemand te praten die er wat vanaf weet. ‘Ik nodig studenten altijd uit om langs te komen en de opties te bespreken. Dan kom je er vaak achter dat je toch een bepaalde voorkeur hebt.’ Wil je bijvoorbeeld niet in het Spaans studeren? Dan valt bijna heel Zuid-Amerika al af. Voor Bob Hengeveld, die tijdens zijn studie chemische technologie aan de Universiteit Twente een half jaar stage liep in de VS, hing de keuze uiteindelijke samen met zijn interesses. ‘Silicon Valley sprak mij altijd al aan vanwege de innovatie in technologie. Dus ben ik daar gaan zoeken.’

Ook de kwaliteit van de opleiding kan meespelen. Emma Garrido volgde tijdens haar bacheloropleiding biochemie aan de KU Leuven een jaar lang vakken aan Durham University in het Verenigd Koninkrijk. ‘Ik ben half Brits en half Spaans en wilde sowieso naar het buitenland. De opleiding in Durham stond goed aangeschreven, dus dat leek me een mooie kans.’

Stap 2: het contact

Als je weet waar je naartoe wilt, moet je nog wel een geschikte plek vinden. Studenten kunnen hierbij hun docenten om hulp vragen, aldus Verberckmoes. ‘Docenten hebben meestal zelf een tijd in het buitenland doorgebracht en komen regelmatig in aanraking met buitenlandse collega’s. Ze kunnen studenten makkelijk doorverwijzen.’ Ook Hengeveld zag dat veel studiegenoten hun hoogleraar benaderden, maar besloot op eigen houtje te zoeken. ‘Ik zocht eerst zelf naar bedrijven in Silicon Valley, dat was lastig. Toen kwam ik het Holland Innovatienetwerk tegen. Dat heb ik gemaild en uiteindelijk kon ik op het Nederlandse consulaat in San Francisco de technieken analyseren die de chemische bedrijven daar gebruiken.’

Sommige universiteiten hebben afspraken met andere universiteiten of bedrijven in het buitenland waar je als student makkelijk terecht kunt. ‘Buiten Europa hebben wij zelf afspraken met universiteiten’, vertelt Kujundzic. ‘Binnen Europa zitten wij in het Erasmusprogramma, een uitwisselingsprogramma waarvoor studenten een beurs kunnen krijgen.’ Veel universiteiten zetten Erasmusplaatsen online en studenten kunnen daarop reageren. Je moet wel het geluk hebben door de selectie te komen, merkte ook Garrido. ‘Ik wilde in het derde jaar van mijn bachelor al naar Durham, maar de andere drie kandidaten hadden voorrang, omdat zij masterstudenten waren. Er waren maar twee plekken, dus zag ik het somber in. Maar toen haalden de andere drie kandidaten allemaal hun hertentamens niet en mocht ik toch gaan.’ Naast het Erasmusprogramma zijn er nog veel andere beurzen, die je onder meer kunt vinden op Nuffic.nl en studeerinhetbuitenland.be.

Stap 3: de documenten

Zodra het contact is gelegd, komt volgens iedereen het lastigste gedeelte: de documentatie. ‘Het was moeilijk om de aanvraag overal goed rond te krijgen, ook omdat ik in een rolstoel zit’, vertelt Garrido. ‘Naast de medische papieren moet ik voor de Erasmus veel documenten inleveren en ook nog mijn vakkenpakket laten goedkeuren. Aan de Britse kant waren ze me eerst vergeten, dus heb ik die vakken pas in de laatste uren voor de deadline nog geregeld.’ Ook bij Hengeveld kostte het papierwerk de nodige moeite. ‘Voor mijn visum moest de Amerikaanse overheid mij screenen. Het duurde heel lang voor ik mijn paspoort weer terugkreeg. Gelukkig was ik in januari al begonnen en ging ik pas in november weg.’

‘Het duurde heel lang voor ik mijn paspoort terugkreeg’

De coördinatoren zien dat de planning van universiteiten in verschillende landen vaak niet gelijkloopt en dat levert problemen op. Verberckmoes: ‘Dan moeten studenten bijvoorbeeld allerlei documenten inleveren, maar vergeten dat omdat ze midden in hun examens zitten.’ Zowel Verberckmoes als Kujundzic probeert de studenten daarom zo veel mogelijk administratie uit handen te nemen en ze te begeleiden bij het proces door bijvoorbeeld te helpen met aanbevelingsbrieven en contacten op de plaats van bestemming. ‘We geven zelfs seintjes als er deadlines aankomen en waarschuwen studenten dat ze hun programma moeten laten goedkeuren’, zegt Kujundzic. ‘Maar uiteindelijk blijft het juist indienen van de documenten toch de verantwoordelijkheid van de student.’

Stap 4: de laatste voorbereiding

Als je alles hebt afgestemd, moet je nog praktische zaken regelen, zoals woonruimte en vliegtickets. Voor woonruimte blijkt het internet een goed startpunt, aldus Hengeveld. ‘Ik heb op sites als craigslist en spareroom gezocht en dat was gelukkig in een keer raak.’ Ook Garrido vond haar kamer op die sites, maar dat was nog wel spannend. ‘Je kunt niet controleren of het allemaal klopt, maar gelukkig heb ik geen problemen gehad.’ ‘Mocht je online niks kunnen vinden, klop dan vooral aan bij de universiteit’, zegt Verberckmoes. ‘Ik heb korte lijntjes met de mensen op locatie of ervaringsdeskundigen, die kunnen vaak helpen.’

Volgens Kujundzic is het ook goed om je in te lezen in je bestemming. ‘We zien studenten soms echt schrikken van het cultuurverschil. Zelfs binnen Europa zie je enorme verschillen in bijvoorbeeld de werkhouding of de verhoudingen tussen werknemers. Daarop kun je je beter voorbereiden.’

Stap 5: de ervaring

En dan stap je op het vliegtuig en ga je het avontuur tegemoet. Je komt in een onbekende omgeving terecht omringd door vreemden. Het is misschien spannend, maar is volgens Hengeveld zeker de moeite waard. ‘Ik heb zo veel geleerd, zowel over cultuur in de VS als over de technologieën van al die bedrijven in Silicon Valley. Ze zijn veel meer gericht op bestaande technieken verbeteren, en veel minder op nieuwe ontdekken.’ Ook Verberckmoes moedigt iedereen aan om buitenlandervaring op te doen. ‘Als je de kans hebt, grijp die dan met beide handen aan.’

‘Studenten schrikken soms echt van het cultuurverschil’

Kujundzic sluit zich daarbij aan: ‘Als je je goed voorbereidt en alle informatie die je krijgt doorleest, valt het allemaal reuze mee. Voor vrijwel iedereen blijkt het uiteindelijk een leerzame en leuke ervaring.’ Garrido vond het ondanks wat opstartproblemen ook zeker de moeite waard. ‘Ik leerde zo veel, zoals wetenschappelijke literatuur goed lezen en een review schrijven, dat ik uiteindelijk ook mijn master in Durham heb gedaan. Het is veel geregel, vooral met een beperking, maar zeker niet onmogelijk.’