In de VS zijn universele testpapiertjes ontwikkeld die de kwaliteit aantonen van elke gangbare antimalariapil. Ze identificeren de actieve stof, geven aan of er voldoende in zit en herkennen tevens de meest gangbare stoffen waarmee zulke pillen worden versneden, claimen Marya Lieberman en Abigail Weaver van de University of Notre Dame vlakbij Chicago.

Ze willen de test, die bij massaproductie minder dan een halve dollar hoeft te kosten en waarvoor je geen lab nodig hebt, verspreiden in ontwikkelingslanden. Daar zijn zeer veel vervalste pillen in omloop die niet werken en soms zelfs gevaarlijk zijn, terwijl de mogelijkheid om ze te testen meestal ontbreekt.

De papiertjes zijn een soort chromatografische arrays. Ze zijn opgedeeld in twaalf parallelle banen, die elk zijn geïmpregneerd met een andere combinatie van reagentia. Ze hier allemaal opnoemen gaat te ver; voor de liefhebbers is de officiële publicatie in een zojuist verschenen vervalsingsspecial van het American Journal of Tropical Medicine and Hygiëne vrij te downloaden.

Om een pil te testen maal je hem fijn en strooit het poeder dwars over de banen heen. Vervolgens hang je de onderkant van het papiertje drie minuten in water. Dat wordt door het papier naar boven gezogen, komt eerst de reagentia tegen, vervolgens dat poeder en tot slot (soms) nog meer reagentia. Dat geeft telkens een andere verkleuring.

Als extra verfijning zijn de onderlinge afstanden tussen de reagentia en de poederstrook niet constant; het water trekt uiteraard wél in constant tempo omhoog en zo kun je de reactietijden variëren.

Uit de combinatie van kleurtjes kun je afleiden met wat voor pil je te maken hebt. In de praktijk gebeurt dat door het patroon te vergelijken met die van een reeks pillen waarvan de samenstelling exact bekend is. Uiteindelijk willen de auteurs software ontwikkelen die het patroon herkent als je het testpapiertje fotografeert met je smartphone en de foto doorstuurt.

De auteurs hebben de reagentia zo uitgekozen dat je in elk geval de werkzame bestanddelen chloroquine, doxycyline, kinine, sulfadoxine, pyrimethamine en primaquine feilloos kunt herkennen plus de toevoegingen aspirine, stijfsel en calciumcarbonaat. Exacte concentraties kun je niet aflezen maar je krijgt wel een eerste indruk, zeker als je een tijdje hebt geoefend.

Het zou in voldoende moeten zijn om pillen te herkennen waar iets aan mankeert, en die over te dragen aan de politie in de hoop dat die de makers kan traceren.

Met steun van enkele grote farmaconcerns start binnenkort een pilotproject in Moi, Kenia, dat moet uitwijzen in hoeverre deze strategie werkt.

bron: Notre Dame