Een Chinees kruidenmedicijn bevat een klein molecuul dat bij mannen werkt als anticonceptiemiddel: triptonide ontdoet zaadcellen van hun vermogen om rechtuit te zwemmen.

Voor kruidenhaters is het goed nieuws dat er al verschillende recepten zijn gepubliceerd om triptonide in het lab te synthetiseren. Dat is tevens prettig wanneer je de productie wilt opschalen. Maar het grootste voordeel is dat triptonide niet hormonaal werkt. In eerdere ‘mannenpillen’ zaten juist wel hormonen, en de bijwerkingen zijn een belangrijke reden dat zo’n pil nog nooit de markt heeft gehaald.

Tripterygium wilfordii, ook bekend als lei gong teng, is ook niet bepaald vrij van bijwerkingen. Het wordt ingezet tegen reumatoïde artritis, maar ook in China is men daar zeer voorzichtig mee. Eigenlijk is de plant ronduit toxisch.

Al in 1983 is gemeld dat mannen er bij langdurig gebruik ook nog onvruchtbaar van worden, doordat hun zaadcellen letterlijk krom groeien en niet meer de goede kant uit zwemmen. Achterhalen welke component daar verantwoordelijk voor is, bleek echter lastig. T.wilfordii bevat een grote familie verbindingen die sterk op elkaar lijken. De eerste twee die men in het lab uitprobeerde, triptolide en tripchlorolide, maakten ratten permanent onvruchtbaar en leverden ernstige leverschade op. En Wei Yan, laatste auteur van de huidige publicatie, vermoedt dat men daarom de rest toen maar heeft laten liggen.

Met zijn groep binnen het Lundquist Institute in Los Angeles beschrijft hij in Nature Communications hoe hij er nu alsnog tien afzonderlijk heeft uitgetest op muizen. Triptonide gaf als enige het gewenste resultaat. Als je het dagelijks oraal toedient, worden de dieren na een paar weken onvruchtbaar. Zelfs na maanden ebt het effect weer weg zodra je stopt met toedienen. Bijwerkingen lijken er niet te zijn. Bij twee apen ging het zelfs meer dan twee jaar goed.

Yan vermoedt te weten hoe het komt. Van minstens vijf genen is bekend dat muizensperma mislukt wanneer je ze uitschakelt. Maar alleen beschadiging van het gen dat codeert voor het SPEM1-eiwit geeft vrijwel exact dezelfde misvormingen als triptonide. Yan kon vaststellen dat triptonide zich niet rechtstreeks bindt aan SPEM1, maar wel aan junction plakoglobine. En het lijkt er op dat dit zich wél aan SPEM1 hoort te binden, maar dat niet kan als triptonide in de weg zit.

Of het ook bij mensen werkt, en of je überhaupt mensen kunt vinden die het durven te proberen, blijft afwachten.