Het microbiologische Eurofins-lab in Heerenveen is zo ingericht dat een zo optimaal mogelijke sample-flow ontstaat. Dankzij automatisering en gestroomlijnde routes zijn de doorlooptijden flink verkort. ‘We kunnen binnen 24 uur Listeria en Salmonella aantonen.’

Ongeveer 2.300 m2 groot is de analyseruimte van het Eurofins-laboratorium in Heerenveen. Het is daarmee groot genoeg om al het huidige microbiologische onderzoek van Eurofins in Nederland (zie kader Food, feed, water) uit te voeren en de toekomstige groei aan te kunnen. Maar het meest bijzondere is nog wel het ontwerp van het gebouw.

‘Nederland staat bekend om zijn vele kleine laboratoria’, zegt Michel Boelen, business unit manager van het lab. ‘Bij verhoging van de capaciteit moet je dan een uitbouw maken. Dat komt de efficiëntie van het proces meestal niet ten goede. Het ontwerp van het Heerenveense lab is vanaf het begin af aan wél efficiënt omdat we drie bestaande Eurofins-labs hebben samengevoegd. De laatste deelverhuizing was begin 2019, waarna het lab sinds september van dat jaar aan de slag kon.

Route door het lab

De tweeduizend tot drieduizend samples per dag die het lab binnenkomen, komen van heel diverse bronnen. Denk aan fabrikanten en retailers in voeding en diervoeding, waarbij je kijkt naar de aanwezigheid van pathogenen als salmonella en listeria of bederfveroorzakers als schimmels. Ook water, zoals industrieel proceswater als zwembad- en douchewater, speelt een rol; daar is de hoofdmoot testen op de legionella-bacterie.

De samples komen aan via koeriersdiensten of per post. Bij de entree van het pand is het sampleverdeelstation gevestigd. ‘Daar scannen we de barcode en laden we alle gegevens van de sample en de klant in ons systeem’, vertelt Boelen. ‘Het station stippelt dan een route uit door ons lab. De klant kan digitaal zien dat de sample in behandeling is.’

De watersamples gaan rechtsaf naar het waterlab en de voedselsamples mogen linksaf naar het food- en feedlab. Aan beide kanten vindt er nu eerst voorbewerking plaats. ‘We wegen de samples en verwerken ze in media’, zegt Boelen. ‘Dit is een voedingsbodem om de micro-organismes zo goed mogelijk te laten groeien. Daarna gaan de geprepareerde samples de broedstoof in. Voor elke soort micro-organisme hoort daar een specifieke temperatuur en tijdsduur bij.’

Na de incubatie vindt de daadwerkelijke analyse plaats. Dan komen de water- en food-feedstromen weer samen op één afdeling Boelen: ‘Bij pathogenen gaat het nu vooral om detectie: zijn er wel of geen pathogenen aanwezig? Voor andere micro-organismes tellen we het aantal kolonies dat is ontstaan op de plaat. Het resultaat komt in een rapport, dat direct ook digitaal beschikbaar is voor de klant.’

Automatisering

Het gebouw is zo opgezet dat alle afzonderlijke processtappen zorgvuldig van elkaar zijn gescheiden. Zo kunnen de samples niet met elkaar in elkaar in contact komen en tot contaminatie leiden. ‘Processtappen vinden in verschillende ruimtes plaats, gescheiden door sluizen. Kledingvoorschriften verschillen per afdeling en diverse werkzaamheden vinden plaats in clean-air-kasten. Om het lab heen is een loopgang, waar bijvoorbeeld bezoekers naar binnen kunnen kijken en geen besmetting naar binnen brengen.’

Behalve over een slim bouwplan is volgens Boelen ook nagedacht over de apparatuur. ‘We hebben het proces voor een groot gedeelte geautomatiseerd. Ook hebben wij de beschikking over de nieuwste pcr-technieken om Legionella, Salmonella en Listeria te detecteren. De bacteriekolonies tellen we deels via automatische readers. Ten slotte zijn er pipetteerrobots die na de voorbewerking samples op de platen pipetteren, waarna ze direct de broedstoof in gaan. Door dit alles kunnen we Listeria en Salmonella in een sample binnen 24 uur aantonen.’

Het hele pakket

Er is dus gekozen voor een groot en modern microbiologisch lab waarbij snelle doorlooptijden hoog in het vandaal staan. Maar volgens Boelen kan het nog sneller. ‘We kunnen uiteindelijk gaan naar meer dan vijfduizend samples per dag. Dat kan onder meer door pipetteerrobots uit te bouwen en meer plate-readers toe te voegen.’ Daarnaast kan het lab nog meer digitaal gaan werken. ‘Zodat de klant nog beter betrokken is bij het hele proces.’

Ook is het de bedoeling dat dit jaar validatie en accreditatie komt voor een nieuwe analysetechniek in het lab: de MALDI-TOF-MS. ‘Met die techniek is er per analyse relatief weinig samplemateriaal nodig’, vertelt Boelen. ‘Dat betekent bijvoorbeeld dat bacteriën niet hoeven uit te groeien tot koloniën totdat ze zichtbaar zijn. De bepaling kan ook met minder koloniemateriaal. En omdat de analyse op unieke eigenschappen is gebaseerd, kunnen we heel specifiek nagaan om welk soort micro-organisme het gaat. In de bibliotheek gaan we dan op zoek naar een match. Dit alles maakt dat het hele proces van sample-inname tot analyse nóg sneller kan.’