Hoe voorkom je ziektes en overlijden door blootstelling aan gevaarlijks stoffen en situaties op het werk? Door continu te meten in plaats van een paar keer per jaar. TNO ontwikkelde hiervoor realtimemonitoring met sensoren.

Stel, je werkt op een laboratorium en krijgt de halfjaarlijkse analyse van een luchtsample onder ogen: er zitten te veel giftige stoffen in. Allerlei vragen spelen door je hoofd. Hoe lang adem ik die lucht al in? Word ik nu ziek? Onderzoeksinstelling TNO wil zo’n situatie helpen voorkomen en werkt daarom aan de continu metende Virtual Occupational Health Assistant (VOHA).

Automatische actie

Volgens de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne overlijden jaarlijks ruim drieduizend Nederlanders aan de gevolgen van chronische blootstelling aan gevaarlijke stoffen. ‘Doorgaans openbaart zo’n dodelijke beroepsziekte zich pas rond de pensioengerechtigde leeftijd’, zegt biomedisch wetenschapper Eelco Kuijpers. Hij is bij TNO de kartrekker van VOHA. ‘Het is dan lastig om met zekerheid te zeggen of blootstelling op het werk de oorzaak is. Een uitzondering is een door asbest veroorzaakt speci­fieke vorm van kanker.’ Ook lasrook, chroom-6, isocyanaten en pesticides zijn beruchte boosdoeners.

VOHA werkt met verschillende sensoren op bijvoorbeeld werkkleding, in ruimtes en gelinkt aan ventilatiesystemen, die continu monitoren en waarschuwen zodra een grenswaarde wordt overschreden. Geheel automatisch kan dan een actie volgen, zoals de ventilatie aanpassen. Ook maakt het systeem de invloed van gedrag of werkprocedures op blootstelling inzichtelijk, zodat je die kunt aanpassen.

De sensoren meten onder meer het totaal aan vluchtige organische componenten (TVOC’s), fijnstof, geluid en temperatuur. Kuijpers: ‘Specifieke detectoren voor individuele VOC’s als benzeen bestaan, maar hebben nog beperkingen. Zo zijn hun kosten hoog, is er data-analyse achteraf nodig of geven ze onvoldoende inzicht in piekwaarden.’ Zolang er geen betere realtimesensoren zijn, en daar werkt TNO zelf ook aan, gebruikt VOHA TVOC-sensoren. ‘We houden daarom rekening met de werksituatie. Als een laboratorium veel met benzeen werkt en de sensoren een piek meten, dan ligt het voor de hand dat die piek benzeen betreft.’

TNO testte VOHA door in twee industriële bakkerijen met stofsensoren meeldeeltjes in de lucht te tellen; ingeademd meel kan een beroepsallergie veroorzaken. Kuijpers: ‘We brengen in realtime de stofconcentratie in kaart en zien waar en na welke handelingen piekwaarden ontstaan. De bakkerijen gebruikten die data om hun proces en ventilatiesystemen aan te passen.’ TNO heeft initiatieven voor tests met TVOC-sensoren, het is nog niet bekend waar en wanneer die van start gaan.

Toekomst

Kuijpers voorziet geen werkplekken vol sensoren. ‘We gebruiken VOHA niet alleen om snel alarm te slaan en activiteiten op de werkvloer aan te passen, maar maken ook modellen die blootstelling voorspellen. Dat kunnen modellen in de tijd zijn, die iets zeggen over de kans op toekomstige blootstellingen, maar ook modellen in een ruimte, zodat niet iedereen een sensor nodig heeft.’ De onderzoeker denkt verder aan de registratie en de opslag van individuele blootstellingen over de jaren heen. ‘Mochten ziektes ontstaan, dan is altijd onderzoek mogelijk naar een oorzaak op het werk.’

De praktijk reageert positief op VOHA, aldus Kuijpers. ‘Samen met andere partijen werken we nu aan producten waarvoor we individuele businesscase gaan opzetten. Een voorbeeld is de slimme helm, met temperatuur-, gps- en valdetectie, die we in samenwerking met Gemba uit Wormer ontwikkelen.’