Zogeheten ‘polycomb chromobox’-eiwitten bepalen of stamcellen bij volwassenen zichzelf specialiseren, of dat ze zich liever vernieuwen tot verse stamcellen. Gaat er met die complexen iets fout dan kan bijvoorbeeld leukemie het gevolg zijn, stellen Groningse onderzoekers in Nature Cell Biology.

Volgens Gerard de Haan en collega’s maken mensen minstens vier van die eiwitten aan: Cbx2, Cbx4, Cbx7 en Cbx8. Van die vier past er één tegelijk in een eiwitcomplex genaamd PRC1 dat het lot van stamcellen bepaalt door een hele reeks genen te beïnvloeden. Welk van de vier in het complex wordt ingebouwd, is een kwestie van toeval - gestuurd door de concentratieverhouding va de eiwitten.

Welke genen dat zijn en welke kant ze uit worden gestuurd, hangt van het chromobox-eiwit in het complex af. De Groningers hebben specifiek gekeken naar de hematopoietische stamcellen in het bloed, en daarop blijken Cbx7 en Cbx8 precies tegengestelde invloeden te hebben: Cbx8 bevordert verdere specialisatie tot bloedcellen terwijl Cbx7 juist de genen aan laat staan die de stamcel aanzetten tot vernieuwing.

Met andere woorden: overheerst Cbx7 te sterk, dan leidt dat tot leukemie. Overheerst Cbx8 te sterk, dan raakt de voorraad verse stamcellen op en ontstaat uiteindelijk een bloedceltekort.

Welk regelmechanisme normaal gesproken de verhouding tussen de verschillende Cbx-en bepaalt, is voorlopig nog totaal onduidelijk. Uiteraard wil de wetenschap daar wel graag achter komen, in de hoop dat het een therapie tegen leukemie oplevert.

Wel hebben de onderzoekers sterke aanwijzingen dat in andere soorten stamcellen een vergelijkbaar mechanisme aan de slag is, waarbij mogelijk weer andere Cbx-varianten de hoofdrol spelen. Dat laatste zou dan weer kunnen verklaren waarom de evolutie het nodig vindt om steeds meer verschillende Cbx-genen te laten ontstaan - fruitvliegjes, die nou eenmaal een stuk primitiever zijn dan mensen, hebben er bijvoorbeeld maar één.

bron: UMCG, Nature Cell Biology