Commissie Van Koten komt met voorstellen voor een ingrijpende onderwijsvernieuwing voor de middelbare school.

Het werk van de commissie Van Koten zit erop. Begin september zal het vijftig pagina’s tellende rapport in brede kring worden verspreid. In het rapport worden een aantal ingrijpende aanbevelingen voor vernieuwing van het scheikundeprogramma voor havo en vwo gedaan. De commissie wil het scheikundeonderwijs uit het rigide keurslijf van het centraal eindexamen bevrijden en het schoolexamen in belang laten toenemen. Verder moet het hele leerplan gestoeld zijn op twee centrale concepten. Dit zijn: het molecuulconcept (materie is opgebouwd uit moleculen of andere deeltjes als atomen, ionen etc.) en het micro/macroconcept (macroscopische eigenschappen worden bepaald door microscopische structuren). Het idee is dat iedereen vanaf de onderbouw in aanraking komt met deze concepten. De wijze van presentatie, de context, is afhankelijk van opleiding, leergang en het niveau van de leerling. De context moet de leerling verleiden de concepten op te zoeken. Daarom moeten de contexten continue vernieuwen zodat zij optimaal aan blijven sluiten bij ontwikkelingen in wetenschap en bedrijf. De commissie hoopt al in september dit jaar in de derde klas van de middelbare school te beginnen met het ontwikkelen van nieuwe leermodules. Op deze wijze is voor de havo in 2007 en voor het vwo in 2008 een compleet nieuwe leergang klaar. Het conceptrapport is door minister Van Der Hoeven al “in grote dank aanvaard.” Na Prinsjesdag zal duidelijk worden hoeveel de onderwijsvernieuwing mag gaan kosten. Een stuurgroep, hoogstwaarschijnlijk ook onder voorzitterschap van Van Koten, moet de vernieuwingen in goede banen gaan leiden.

Aard en inhoud

De commissie van Koten kreeg oktober vorig jaar de opdracht een advies uit te brengen over de hoofdlijnen van de gewenste aard en inhoud van het vak scheikunde in de tweede fase van zowel havo als vwo. Er is veel gesproken met alle betrokkenen. Leraren, vakdidactici, onderzoekers, educatieve uitgevers en vertegenwoordigers van de organisaties KNCV, VNCI, NVON en Jet-Net zijn gehoord. “Iedereen vond dat een ingrijpende vernieuwing nodig was”, zegt de voorzitter van de commissie Gerard van Koten, hoogleraar organische synthese in Utrecht. “Sinds 1985 was er structureel niks veranderd aan het scheikundeprogramma op de middelbare school. Kijk eens naar de veranderingen die er in de maatschappij ondertussen hebben plaatsgevonden. We hebben de hele doos leeggegooid en nagedacht over wat we de mensen eigenlijk willen leren. Daar is de concept-/contextbenadering uitgerold. De jeugd zoekt complexiteit en is gewend aan snelheid. Die kan je hiermee goed bedienen.” Tijdens de gang van context naar concept ontdekt de leerling dat er kennis en vaardigheden nodig zijn om verder te komen. “Dat zal transpiratie vereisen, want als je iets wilt doet het pijn.”

Achteraf blijken in zowel Duitsland als Engeland ook concept/context-benaderingen geïmplementeerd te worden. De commissie hoopt dat Neder­land van de elders aanwezige kennis kan profiteren.

Grote klus

“Er staat de leraren in het middelbaar onderwijs een grote klus te wachten”, vervolgt Van Koten. “Er is geld nodig om de docenten vrij te maken om samen met collega’s uit het land leermodules te ontwikkelen. Voor de vernieuwing zie ik ook een rol voor de universiteiten weggelegd. Tot nu toe heeft men slechts een minimaal aantal mensjaren in het middelbaar onderwijs gestoken.” Eenzelfde slag zullen de uitgevers van educatieve boeken moeten maken. Hoewel de concepten eeuwige waarheden zijn zullen de contexten regelmatig vernieuwd worden. Het idee van de commissie is dat ICT hier de helpende hand kan bieden.

“Het ergste wat er zou kunnen gebeuren is dat het advies in een la verdwijnt zoals bij de economie en geschiedenis is gebeurd. Dat moet ons toch niet gebeuren.” Daar lijkt het niet op. Minister Van der Hoeven heeft meerdere malen in het openbaar haar waardering uitgesproken voor de kordate, breed gedragen aanpak van de commissie. Zij wil nu ook dat de overige bètastudies eenzelfde traject ingaan.