In China is een ‘paarse rijst’ ontwikkeld met een hoge concentratie antioxidanten. Het zou gezond kunnen zijn maar belangrijker is vooral de gebruikte techniek waarmee je in één keer grote aantallen extra genen in een plant kunt zetten, blijkt uit een publicatie in het tijdschrift Molecular Plant.

De antioxidanten in kwestie zijn anthocyanen, vandaar de paarse kleur. In de vliezen van sommige rijstvarianten komen ze van nature voor, maar bij de paarse rijst hopen ze zich op in het kiemwit (endosperm), zodat je ze ook binnenkrijgt als je de rijst van tevoren pelt.

Eerder werden al rijstvariëteiten ontwikkeld die zichzelf op vergelijkbare wijze verrijken met bètacaroteen (golden rice) en folaat. Met anthocyanen lukte het tot nu toe echter niet. De anthocyaanproducerende genen uit de vliezen zitten per definitie ook in het kiemwit, en je hoeft dus alleen maar te zorgen dat ze daar ook worden ingeschakeld. Jaren geleden is het zo al gelukt om paarse tomaten te maken; daar bleken slechts twee extra genen voor nodig te zijn. Maar bij rijst zijn het er veel meer dan twee, en technisch gesproken was dat tot nu toe te hoog gegrepen.

De Chinezen zijn niet uitgegaan van rijst met paarse vliezen, maar van de japonica- en indica-ondersoorten die van nature helemaal geen anthocyanen aanmaken. Eerst brachten ze in kaart wat daar nog in zit op het gebied van anthocyaanproducerende genen: dat blijkt een tamelijk complete set maar een paar zijn in de loop van de evolutie defect geraakt.

Vervolgens zochten ze bij andere plantensoorten naar aanvullende genen die de productie weer op gang konden brengen, en die worden aangestuurd door promotors die specifiek actief zijn in het kiemwit. Ze kwamen uit op een boodschappenlijstje van acht genen: twee transcriptiefactoren uit mais en een complete zesdelige anthocyaansyntheseset uit de siernetel (Solenostemon scutellarioides).

Die acht wisten ze in de rijstplant te importeren met een zelf ontwikkeld high-efficiency transgene stacking vector system, afgekort TGSII. De genen sloegen aan en bleken bovendien dertien ‘eigen’ genen van de rijst tot leven te wekken. Samen zorgt dat voor donkerpaars kiemwit.

Het gereedschapje is het echte nieuws. Over de vraag of die anthocyanen echt zo gezond zijn, lopen de meningen uiteen. Maar de onderzoekers hopen TGSII ook te kunnen gebruiken om planten om te bouwen tot fabriekjes van geneesmiddelingrediënten.

bron: Cell Press