Wetenschappelijke claims dat een bepaalde biomarker de kans op een bepaalde ziekte verhoogt, blijken achteraf meestal zwaar overdreven. En toch blijft men zulke publicaties eindeloos én kritiekloos citeren, waarschuwt John Ioannidis (Stanford University) in het Journal of the American Medical Association.

Ioannidis heeft de resultaten uit 35 spraakmakende biomarkerstudies uit de periode 1991-2006 nog eens bekeken. Gemiddeld claimden die een relatieve risicoverhoging van 2,5, wat dus wil zeggen dat iemand mèt de biomarker (bijvoorbeeld een gemuteerd gen, of een bloedeiwit waarvan de concentratie sterk afwijkt) 2,5 keer zo veel kans loopt om de ziekte in kwestie onder de leden te hebben dan iemand die die biomarker niet heeft.

De studies zijn verschenen in 10 vooraanstaande tijdschriften. Ze waren allemaal al minstens 400 keer geciteerd en soms liep het aantal citaties zelfs in de duizenden. Alleen dat al verhoogt de geloofwaardigheid van een publicatie enorm, in elk geval in de ogen van collegawetenschappers.

Maar vergelijk je de claims uit die publicaties met de resultaten van vervolgstudies met grotere groepen patiënten, dan blijft er weinig van heel. Slechts bij 1 op de 5 leverden ook de vervolgstudies een relatieve risicoverhoging van meer dan een schamele 1,37 op. Bij meer dan de helft werd zelfs helemaal geen geen statistisch significant verband meer gevonden.

Omgekeerd kan ook: de claim dat infectie met penicillineresistente bacteriën de kans op overlijden aan een longontsteking niet verhoogt, bleek eveneens te optimistisch. Lees voor ‘niet’ maar liever ‘met de helft’.

Maar intussen zijn het vooral de originele studies die iedereen zich blijft herinneren, terwijl het vervolgonderzoek in de vergetelheid raakt.

Volgens Ioannidis is er niet eens sprake van fraude of gebrekkige proefopzet. Wel van statistische onzekerheden die bij een kleine groep patiënten nu eenmaal groter zijn. Koppel dat aan de natuurlijke neiging van onderzoekers om hun resultaten zo rooskleurig voor te stellen als ze aandurven, en dan krijg je dit.

Hij stelt voor om voortaan alle vermeende links tussen biomarkers en aandoeningen ergens centraal te gaan bijhouden. Bij elke nieuw gepubliceerde studie zou je dan meteen kunnen controleren of het verband er nog wel is.

‘We have to learn to trust the bigger picture’, zo vat hij het samen.

bron: Stanford