Dat vermiljoenrood op oude schilderijen zwart uitslaat, komt door vorming van elementair kwik onder invloed van chloor in de atmosfeer. Dat werd al vermoed maar het bewijs is nu geleverd, schrijven Antwerpse onderzoekers in Angewandte Chemie.

Bekend is dat de verkleuring optreedt onder invloed van zonlicht en dat chloriderijke zeelucht het proces versnelt. Vermiljoen is een vorm van kwiksulfide (alfa-HgS) en er werd dus al vermoed dat vorming van elementair kwik wel eens de oorzaak kon zijn. Al was het ook nog mogelijk dat HgS gewoon HgS bleef maar overging naar een andere kristalvorm die er zwart uitzag.

De elementair-kwikhypothese werd in 2005 voor het eerst gelanceerd door UvA-onderzoekers Katrien Keune en Jaap Boon. Ze leverden er een mogelijk reactiemechanisme bij maar ze konden het niet verifiëren. Kwik is nu eenmaal uiterst vluchtig. Het overgrote deel verdampt direct na de vorming en het restje, dat in barstjes en poriën trekt en voor de zwarte kleur zorgt, is te gering om te meten.

In Antwerpen hebben Willemien Anaf, Koen Janssens en Karolien De Wael het proces nu in het lab nagebootst. Ze verfden een platina plaatje met vermiljoenpigment en plaatsten dat onder water, zodat het kwik niet direct weg kon. Voegden ze chloride-ionen aan het water toe en zetten ze vervolgens een laserbundel op het pigment, dan werd dat inderdaad zwart. En als ze vervolgens een potenitaalverschil tussen platina en omgeving aanlegden dat precies groot genoeg was om metallisch kwik om te zetten in kwikionen, dan maten ze inderdaad een toename van de kwikionenconcentratie in het water.

Volgens Janssens kunnen conservatoren er hun voordeel mee doen. Het moet immers mogelijk zijn om chloor bij het pigment vandaan te houden, al was het alleen maar dankzij een goede vernislaag die de verf hermetisch afsluit.

bron: news@nature