Beerdiertjes overleven perioden van extreme droogte en koude door zichzelf te vullen met speciale, ongevouwen eiwitten. Mogelijk kun je met dat spul ook landbouwgewassen en medicijnen goed houden, melden Amerikaanse en Italiaanse onderzoekers in het tijdschrift Molecular Cell.

Die beerdiertjes (Tardigrada) zijn achtpotige wezentjes van een halve millimeter lang, waarvan bekend is dat ze tien jaar zonder water kunnen. Ze verkeren dan in een soort schijndode, gedehydrateerde toestand. Op die manier kunnen ze ook extreem lage temperaturen overleven, waarbij ze kennelijk zichzelf van hun water ontdoen voordat het ijskristallen vormt. Zodra er weer vloeibaar water is, komen ze vanzelf weer tot leven.

Lange tijd werd aangenomen dat ze hier trehalose voor gebruiken, een disacharide dat een glasachtige massa kan vormen die eiwitten en andere biologische moleculen omhult en beschermt. Er zijn wel meer soorten die het zo aanpakken. Maar analyse van gedehydrateerde beerdiertjes wijst telkens uit dat ze niet of nauwelijks trehalose bevatten, en dat in hun genoom niets zit dat ook maar lijkt op de code voor een trehalose-producerend eiwit.

De diertjes gaan wel dood als het uitdrogen te snel gaat. Dat doet vermoeden dat ze speciaal iets moeten aanmaken om te overleven. En als dat zo is, moeten tijdens het uitdrogen genen actief zijn die dat anders niet zijn, of omgekeerd.

Door de genetische expressie van rondzwemmende en uitdrogende beerdiertjes te vergelijken, hebben Bob Goldstein en collega’s nu dat ‘iets ‘ ontdekt. Het blijken eiwitten te zijn die zich van nature niet in een 3D-vorm vouwen, en die daarom de naam tardigrade intrinsically disordered proteins (TDP’s) hebben meegekregen. Ze zitten zo in elkaar dat ze, net als trehalose, bij uitdroging een amorfe, glasachtige massa vormen. En dat laatste is de eigenlijke reden dat ze het gedehydrateerde beerdiertje conserveren.

De onderzoekers hebben al een paar TDP-genen gemonteerd in gistcellen. Die konden daarna ook beter tegen uitdroging.

Eerste auteur Thomas Boothby, die opgroeide in Afrika, droomt al hardop van droogteresistente gen-gewassen en van TDP’s als stabilisering voor gedehydrateerde geneesmiddelen die zelfs in de zomerhitte goed blijven buiten de koelkast.

bron: Cell Press