Ben je bewust bezig met je werk en carrière? Mooi natuurlijk. Maar luister vooral ook even naar de nieuwste inzichten van psychologen. Dan kun je voortaan je onbewuste het leeuwendeel van het werk laten doen.

We willen er zo graag in geloven. Dat we rationele wezens zijn die weloverwogen stappen zetten in leven en loopbaan. Dat we na zorgvuldig afwegen van de voor- en nadelen de beste baan eruit pikken. En dat onze successen en ontdekkingen totstandkomen door slim nadenken.

Dan is hier het slechte nieuws: zo werkt het niet. Ons bewustzijn mag zichzelf heel wat vinden, psychologen ontmaskeren het steeds vaker als een nitwit. Het mocht willen dat het de baas in ons brein is, maar het is hooguit een persvoorlichter, zegt bijvoorbeeld de Nijmeegse psycholoog Ap Dijksterhuis. En dan ook nog eens een povere persvoorlichter, eentje die achter de feiten aanloopt en wel goed is in mooie verhaaltjes vertellen, maar zelden de waarheid verkondigt. Het echte werk gebeurt in de diepere krochten van ons brein, door het onbewuste.

Met ons bewustzijn kunnen we bijvoorbeeld onze aandacht slechts op één ding focussen, het onbewuste is juist een kei in multitasking. En terwijl ons bewustzijn nogal eens dichtslaat als we het dwingen een probleem op te lossen, broedt ons onbewuste op een originele en gouden oplossing. Nou moeten we het onbewuste ook weer niet te veel eer gunnen, want het kan ons ook een lelijke loer draaien. Zo heeft het bijvoorbeeld binnen enkele seconden zijn oordeel al klaar. Wat kunnen we nu leren van al die experimenten met het onbewuste? Hier wat handzame lessen uit het psychologisch lab.

1. Laat belangrijke beslissingen over aan je onbewuste

Je hebt een leuke baan, maar bent toe aan iets nieuws. Je solliciteert op een nieuwe functie en je wordt aangenomen. Toch twijfel je. Want die nieuwe baan heeft voordelen, maar ook nadelen. En hetzelfde geldt voor je huidige baan. Hoe maak je een keuze?

Het geijkte advies is dan: ga er eens voor zitten, zet alle voor- en nadelen tegenover elkaar en bepaal wat voor jou belangrijk is en wat niet. Door analyse en wegstrepen rolt zo de beste baan voor jou eruit. Dat blijkt niet het beste advies. Lang nadenken werkt vaak averechts. Bewust nadenken is weliswaar heel precies, maar het kan niet bar veel gegevens tegelijk aan. Bovendien weten we vaak helemaal niet wat we precies belangrijk vinden. Hoe weeg je een hoger salaris af tegen een langere reistijd? Je bewustzijn zal snel vallen voor meer geld en die langere reistijd wegwuiven. Maar zit je eenmaal elke dag in de file, dan blijkt dat extra geld daar nauwelijks tegen op te wegen.

Hoe moet het dan wel? Ap Dijksterhuis adviseert een drietrapsraket: zet eerst je bewustzijn aan het werk door alle benodigde informatie op een rijtje te zetten. Laat de keuze vervolgens aan je onbewuste over: slaap er een nachtje of wat over, ga sporten of een avondje uit en vertrouw daarna op je gevoel. Ten slotte laat je je bewustzijn nog een check uitvoeren en de kleine lettertjes in je arbeidsovereenkomst lezen.

2. Ga even wat anders doen

Je onderzoek loopt vast of je kampt met een probleem waar je maar niet uit komt. Piekeren in het lab of achter de computer helpt je niet verder. Je blijft malen. Hoe kom je hieruit?

Het is hetzelfde als met het maken van keuzes: je moet het werk overlaten aan je onbewuste. Je begint met een bewus te vraagstelling en het vergaren van kennis. Vervolgens laat je je onbewuste er een tijdje op broeden. Jij gaat dus wandelen, een tijdje uit het raam staren, afwassen, douchen. En dan opeens komt die geniale ingeving vanzelf. Dat eureka-gevoel heb je te danken aan het langdurig broeden door je onbewuste denkvermogen. Uit tal van psychologische experimenten blijkt dat mensen met betere en creatievere oplossingen komen als ze afgeleid worden van hun taak dan wanneer ze er bewust hun tanden in zetten. Natuurlijk is het ook weer niet zo eenvoudig als het klinkt. Want het onbewuste werkt niet op commando. En net als met computers krijg je er niet meer uit dan je er – al dan niet bewust – in stopt.

3. Beïnvloed jouw eerste indruk

Je hebt binnenkort een sollicitatiegesprek of belangrijke contractbespreking. Hoe kom je zo goed mogelijk voor de dag en bespeel je het onbewuste van de mensen tegenover je aan de tafel?

Bedenk dat elk brein is ingesteld op efficiëntie. Binnen luttele seconden beoordeelt het mensen en situaties door ze in hokjes in te delen. Dat bleek voor de overlevingskansen nu eenmaal het meest effectief. Groot beest met grote tanden? Rennen! De oertijd mag voorbij zijn, ons onbewuste denkt nog steeds in stereotypen. Bij sollicitaties en besprekingen kan die hokjesgeest je parten spelen. Vrouwen en allochtonen staan alleen op basis van hun sekse en ras al op achterstand. Ook leeftijd is zo’n vervelend hokje: te jong voor een verantwoordelijke functie, te oud om nog een frisse blik te hebben, is de eerste associatie.

Gelukkig kun je het onbewuste van de ander ook bewerken. Jezelf aanprijzen, de ander vleien en bevestigen blijkt een effectieve manier om competent, gemotiveerd en sympathiek over te komen. Besteed verder veel aandacht aan je nonverbale gedrag. Maak geregeld oogcontact, dat wordt geïnterpreteerd als competent en een sterk karakter. Varieer in toonhoogte, maak gebaren en vertoon levendige gezichtsuitdrukkingen en je wordt gecategoriseerd als een gemotiveerde persoon met veel sociale vaardigheden.

Bedenk wel: geen enkele personeelsfunctionaris zal zeggen dat hij op dergelijke kenmerken selecteert. Maar tijdens psychologische experimenten vielen ze allemaal door de mand. Dus doe er je voordeel mee. |

Ap Dijksterhuis, Het slimme onbewuste. Denken met gevoel. Amsterdam, Bert Bakker, 2007.

ISBN 978 90 351 2968 9.

Roos Vonk (m.m.v. Pieternel Dijkstra), De eerste indruk. Scriptum, 2006. ISBN 978 90 5594 4651.

Zie ook: www.roosvonk.nl-

Bron: C2W22