Elizabeth H. Blackburn, Carol W. Greider en Jack W. Szostak delen nobelprijs voor medicijnen.

De drie Amerikanen hoorden vandaag dat de fameuze prijs aan hen is toegekend. Blackburn en Szostak worden geroemd om hun ontdekking van telomeren, en Blackburn en Greider voor de identificatie van het enzym telomerase.

De ontdekkingen voegen volgens het Nobelprijscomité een nieuwe dimensie toe aan ons begrip van de cel. Ze geven meer inzicht in de mechanismen achter verschillende ziekten als bloedarmoede, en stimuleren de ontwikkeling van nieuwe therapieën.

De telomeren – die in 1980 werden ontdekt - vormen het antwoord op een vraagstuk waar onderzoekers al lang mee worstelden. Het laatste stukje van een chromosoom kan niet worden gekopieerd tijdens een celdeling doordat DNA-polymerase bij het replicatieproces voortijdig van het DNA afvalt. De chromosoomuiteinden worden echter na elke celdeling netjes behouden, en telomeren – bestaande uit repeterende stukjes met de sequentie TTAGG – blijken daarvoor cruciaal.

Blackburn vond het herhalende stukje DNA toen zij het genoom van een eencellig organisme (Tetrahymena) in kaart wilde brengen. Szostak ontdekte in die tijd dat lineair DNA opvallend snel vervalt wanneer het in een gistcel wordt geïntroduceerd. Nadat Blackburn haar vondst publiceerde bundelden de twee hun krachten. Ze introduceerden het lineaire DNA met de nog onbekende sequentie in een gistcel, en het DNA bleef helemaal intact.

Blackburn en Greider identificeerden vervolgens eind 1984 telomerase – een reverse-transcriptase bestaande uit een eiwit en de complementaire sequentie van het telomeer-DNA. Dit complementaire RNA functioneert als template voor nieuwe stukken telomeer, waardoor deze in principe weer aan kan groeien.

De twee ontdekkingen hebben nogal een impact gehad op vervolgonderzoek. Zo blijkt nu dat kankercellen een verhoogde telomerase-activiteit hebben, waardoor ze oneindig kunnen blijven delen zonder dat het DNA aftakelt.

Ook blijkt dat mutaties in het RNA van telomerase in verband staan met een langzame afbraak van de telomeren. Dit zorgt er vervolgens voor dat cellen stoppen met delen. Samen met andere processen wordt dit fenomeen in verband gebracht met het verouderingsproces.

Bron: Nobelprize.org