Er bestaat wel degelijk een moleculair verband tussen narcolepsie en varkensgriep. Al is nog niet duidelijk hoe je van het een het ander kunt krijgen, melden Stanford-onderzoekers in Science Translational Medicine.

Dat verband werd in 2009 voor het eerst waargenomen. In China bleek de H1N1-griepepidemie samen te gaan met een piek in het aantal gevallen van narcolepsie, een aandoening die mensen op de meest onverwachte momenten in slaap laat vallen. En in Europa (met name Scandinavië) liep een klein aantal kinderen narcolepsie op na inenting met Pandemrix, een vaccin tégen die griepvariant.

Niemand die snapte hoe het kon.

Elizabeth Mellins en Emmanuel Mignot hebben nu de eerste stukjes van de puzzel gevonden. Om te beginnen weten ze nu zeker dat narcolepsie een auto-immuunziekte is, iets dat tot nu toe alleen werd vermoed. Bekend was al dat de ziekte wordt veroorzaakt door het uitvallen van hormonen die het hormoon hypocretine aanmaken. En door het bloed te vergelijken van tweelingen waarvan één helft aan narcolepsie lijdt, zijn nu voor het eerst immuuncellen ontdekt die alléén door de narcolepsiepatiënten worden aangemaakt en die zich specifiek op hypocretine richten.

Alleen net niet helemaal specifiek. De speciale ‘CD4⁺ T-cellen’ binden zich ook aan de amino zuren 275 tot 287 van het hemagglutinine-eiwit dat karakteristiek is voor het H1N1-virus. En dat dus ook voorkwam in het Pandemrix-vaccin dat fragmenten van het virus bevatte.

Het lijkt er op dat je, om narcolepsie op te lopen, daar allereerst een zekere genetische aanleg voor moet hebben. Die zorgt dat het immuunsysteem op de een of andere manier overgevoelig wodt voor hypocretine, en als het één keer in je leven besluit om daar antilichamen tegen te gaan aanmaken is er daarna geen houden meer aan. Kennelijk kan, in plaats van het echte hypocretine, ook dat varkensgriep-eiwit het fatale zetje geven.

Daarmee is nog niet duidelijk waarom alleen Pandemrix die bijwerking had, en niet de alternatieve vaccins waar net zo goed dat eiwit in zat. Het moet haast wel hebben gelegen aan een andere ingrediënt van Pandemrix die de foute immuunrespons versterkte.

Ook is nog totaal niet duidelijk hoe de immuuncellen de neuronen kunnen aantasten die hypocretine produceren. Vermoedelijk gaat dat niet rechtstreeks en omvat de puzzel nog veel meer stukjes.