Op fosfolipide-nanoschoteltjes kun je tumor-antigenen effectiever dan ooit opdienen aan het immuunsysteem. Misschien dat immunotherapie tegen kanker zo toch nog iets wordt, suggereren James Moon en collega’s van de University of Michigan in Nature Materials.

Tot nu toe vallen de resultaten van dit soort immunotherapie nogal tegen. Het idee is dat je peptides kopieert, die voorkomen op de tumorcellen van een individuele patiënt. De kopieën spuit je in bij de patiënt als een soort vaccin dat het immuunsysteem moet opzetten tegen de echte tumor. Dat dit in de praktijk nauwelijks blijkt te werken, komt volgens Moon vooral doordat er ook een zogeheten adjuvans bij moet om de activering van het immuunsysteem te versterken. Antigenen en adjuvans samenbrengen in de lymfeknopen waar de activering moet plaatshebben, is een hele uitdaging.

Het voornaamste voordeel van de nanoschoteltjes is dan ook dat je beide componenten er op kunt hechten zodat je zeker weet dat ze bij elkaar in de buurt zitten.

Die schoteltjes (‘nanodiscs’) zijn op zich niets nieuws. Ze ontstaan vanzelf wanneer je bepaalde fosfolipiden combineert met ketenmoleculen die er als een soort banderol omheen gaan zitten. In Utrecht hebben ze die truc al eens gebruikt om membraaneiwitten te verpakken in een stukje natuurlijke omgeving. In het kader van een ander onderzoeksprogramma zijn nanodiscs klinisch getest en veilig bevonden, wat eveneens een groot voordeel is.

Er een vaccin tegen tumoren op baseren, is voor zover bekend wél een gloednieuw idee.

Moon maakte zijn nanodiscs van synthetisch 1,2-dimyristoyl-sn-glycero-3-fosfocholine (DMPC), met een afgeleide van apolipoproteïne A1 (ApoA1) als banderol. Voor de antigenen verwerkte hij er een paar procent dioleoyl-sn-glycero-3-fosfoëthanolamine-N-[3-(2-pyridyldithio) propionaat (PDP) in als aanhechtingspun. Het adjuvans voorzag hij van een cholesterol-‘staart’ die vanzelf tussen de fosfolipiden gaat zitten.

Bij muizen bleek hij hiermee een productie van antigenspecifieke CD8α+ T-lymfocyten te kunnen genereren die tientallen malen hoger lag dan wanneer hij het met een klassiek, in water oplosbaar vaccin probeerde. Dat klinkt in elk geval veelbelovend.

Of er al klinische tests zijn gepland, is niet bekend.

bron: Nature Materials