Een van de belangrijke stappen in de vaccinproductie – de kwaliteitscontrole – kun je theoretisch zonder dierproeven doen, laat een studie in Scientific Reports weten.

Van vaccins bevestig je de kwaliteit meestal met dierproeven, maar wetenschappers zijn druk op zoek om dierproeven te vervangen, verminderen of verfijnen (3V’s). Een voorbeeld is de consistency approach: als een set in vitro-tests aantoont dat een vaccinproduct consistent wordt gemaakt, is er grond voor het verminderen of vervangen van dierproeven. Onderzoekers van Intravacc en het Leiden Academic Center for Drug Research ontwikkelden zo’n in vitro-test voor vaccins op basis van bacteriële toxines te vinden in difterie en tetanus.

Die vaccins zijn vaak gebaseerd op geïnactiveerde toxines en dat inactiveren gebeurt met formaldehyde. De onderzoekers vermoedden dat die inactivatiestap de afbraak van de eiwitten in het vaccin zou vertragen. Om immuniteit op te wekken moeten endolysosomale proteases in antigen-presenterende cellen namelijk de eiwit-antigenen afbreken. De onderzoekers kozen drie heel verschillende modeleiwitten, runderalbumine, β-lactoglobuline en cytochroom c. Eerst behandelden ze die met formaldehyde en glycine (inactivatie), en lieten ze cathepsine S – een belangrijk endoprotease, zie afbeelding – er op los, die de modeleiwitten afbreekt tot stukken die het immuunsysteem herkent.

Tot hun verbazing braken de modeleiwitten juist sneller af bij het gebruik van meer formaldehyde, zelfs zonder glycine. Daarbij lag de oorzaak niet per se in veranderingen in de primaire structuur van de eiwitten, maar eerder in hun conformatie.

Deze onverwachte vondsten zijn van invloed op de immunogeniciteit, ofwel hoe het immuunsysteem in werking treed. Ondanks dat het team drie heel verschillende ‘modelvaccins’ gebruikte, zal dit experiment niet voor alle vaccins gelden. Maar de Nederlanders zien in deze in vitro-test wel een belangrijke stap naar minder dierproeven in combinatie met andere in vitro-tests.

_{Michiels, T.J.M. et al. (2020) Scientific Reports, 10(11535)}