De kans is redelijk groot dat de Palestijnse leider Yasser Arafat is overleden aan de gevolgen van poloniumvergiftiging. Dat valt op te maken uit een Zwitsers onderzoeksrapport waarop de Arabische nieuwszender Al-Jazeera de hand heeft weten te leggen.

Het is het eerste van drie rapporten omtrent de zware metalen in Arafats stoffelijk overschot. In Rusland en in Frankrijk lopen soortgelijke onderzoeken. Enkele weken geleden werd gemeld dat de Russen niets bijzonders hebben aangetroffen, maar dat bericht is meteen daarna weer ontkend. Over de voortgang van het Franse onderzoek zijn zelfs geen geruchten te melden.

Arafat overleed eind 2004 in een Frans ziekenhuis. Indertijd waren er geen harde aanwijzingen dat hij was vergiftigd, alleen vermoedens in die richting. Maar twee jaar later overleed de Russische journalist Alexander Litvinenko op vergelijkbare wijze. En dát bleek het gevolg te zijn van vergiftiging met polonium-210, een isotoop die zich ophoopt in het lichaam en dan met alfastraling het omliggende weefsel sloopt.

De verdenking rees dat Arafat achteraf tóch was vermoord. Toen een eerste onderzoekje suggereerde dat er inderdaad verdacht veel polonium zat op enkele kledingstukken en toiletartikelen, die door zijn weduwe waren bewaard, werd in 2012 besloten het graf te openen en de botten eveneens te laten analyseren.

Het door Al-Jazeera online gezette rapport van onderzoekers uit Lausanne laat vooral zien hoe moeilijk het is om na acht jaar zo’n vergiftiging nog aan te tonen. Om te beginnen heb je inderdaad alleen nog botten om te analyseren, de rest is allang vergaan en in vloeibare vorm verdwenen in de omliggende grond. Polonium-210 heeft een halfwaardetijd van 138 dagen, dus veel kan er sowieso nooit over zijn van de oorspronkelijke dosis gif. Het product van het radioactieve verval is lood-206, een stabiele isotoop die zo veel voorkomt dat je er lastig harde conclusies uit kunt trekken.

En tot slot hoeft polonium-210 niet uit de handen van een gifmenger te komen. De isotoop kan namelijk ook ontstaan als gevolg van radioactief verval van lood-210, dat weer een overblijfsel is van radon-222 dat niet echt zeldzaam is in het leefmilieu. Een heel klein spoortje polonium in het lichaam is dus normaal.

De Zwitzers hebben dus onder meer gekeken naar de verhouding tussen polonium-210 en lood-210. Ze komen tot de conclusie dat die hoeveelheden onderling consistent zijn, en dat alle polonium-210 dus een product van lood-210 zou kunnen zijn. Dat zou dus inhouden dat Arafat niet is vergiftigd.

Alleen zijn beide hoeveelheden veel te hoog om te verklaren uit radioactief verval van radon. Het verschil met normale concentraties bedraagt soms een factor 18. Zó overdreven veel radon-222 zat er namelijk niet in de grond rond het graf.

Er is een andere mogelijkheid, namelijk dat zowel het polonium als het lood in het gif zaten. Volgens de Zwitsers is dat plausibel. Ze hebben in de literatuur teruggevonden dat beide stoffen moeilijk te scheiden zijn omdat ze met elkaar reageren tot PoPb. Vervolgens hebben ze bij een metrologisch instituut in Tsjechië een monstertje polonium-210 opgevraagd, en geconstateerd dat daar inderdaad lood-210 doorheen zat. Het radioactieve verval van dat lood gaat veel langzamer, dus het percentage vervuiling lijkt door de jaren heen steeds hoger te worden.

Aangezien ook het ziektebeeld van Arafat grotendeels consistent was met de gevolgen van stralingsziekte (zijn haar viel niet uit, maar dat schijnt bij inwendige stralingsbronnen inderdaad niet altijd te gebeuren) komen de Zwitsers tot de conclusie ‘Our results moderately support proposition H1’ waarbij H1 inhoudt dat het wél moord was.

Daarmee scoren de resultaten 5 op een schaal van 6 (6 zou betekenen ‘strongly support H1’, en 1 is ‘strongly support H0’, dus géén polonium). 5/6 is 0,833333, vandaar de ’83 procent kans op moord’ die de media heeft gehaald.

De weduwe Arafat schat die kans intussen eerder in op 100 procent en eist vergelding.

Een mogelijke dader wil ze niet hardop aanwijzen. Maar om aan een bruikbare hoeveelheid vers polonium-210 te komen (het spul blijft niet lang goed!) moet je haast wel werken bij een officiële staatsveiligheidsdienst die toegang heeft tot een kerncentrale. En welke dienst binnen dat beperkte gezelschap had het beste motief om Arafats leven te bekorten? Eén keer raden.

bron: de Volkskrant, NOS, Al-Jazeera