Nature presenteert het eerste kleine molecuul dat malariaparasieten doodt door hun eiwitsynthese te saboteren. Voorlopig is het alleen uitgetest op muizen maar mogelijk kun je ook mensen voor één dollar volledig van de infectie af helpen, schrijft een internationaal consortium onder Schotse leiding.

Ian Gilbert en collega’s van onder meer de University of Dundee vonden DDD107498 door een bibliotheek van 4.731 verbindingen uit te proberen op de 3D7-stam van de malariaparasiet Plasmodium falciparum. De best presterende verbinding werd vervolgens net zo lang chemisch gewijzigd tot hij qua fysisch/chemische eigenschappen op een bruikbaar geneesmiddel begon te lijken. Genoemd worden onder meer de vervanging van broom door fluor om het molecuul lichter en wat minder lipofiel te maken.

Achteraf is vastgesteld dat het zich hecht aan eEF2 (translation elongation factor 2), een eiwit dat deel uitmaakt van ribosomen en daarin een essentiële rol vervult bij het vertalen van boodschapper-RNA naar nieuwe eiwitten. Mensen en andere zoogdieren zijn eveneens afhankelijk van eEF2, maar bij hen ziet het eiwit er net iets anders uit dan bij malariaparasieten zodat DDD107498 er geen vat op heeft.

Onderling vertonen die parasieten trouwens ook wat verschillen in hun eEF2. Maar die lijken zo klein te zijn dat resistentie van P.falciparum tegen DDD107498 niet bestaat of op z’n minst uiterst zeldzaam is.

Voor de zoektocht werden parasieten gebruikt in het deel van hun levenscyclus dat ze doorbrengen in rode bloedcellen. Maar achteraf blijkt het middel ook te werken tegen parasieten in andere stadia, bijvoorbeeld in de lever. Vandaar de hoop dat je er een infectie helemaal mee kunt wegkrijgen, in plaats dat hij eeuwig blijft sluimeren en nu en dan weer de kop opsteekt.

Bovendien lijkt DDD107498 de kans te verkleinen dat een mug de infectie op een volgende patiënt overdraagt.

Uiteraard is de kans levensgroot dat de parasiet er alsnog resistent tegen wordt, net als tegen alle andere malariamedicijnen die tot nu toe op de markt zijn. Sterker nog: dat eEF2 het doeleiwit is, is vastgesteld door met een lage dosis DDD107498 die resistentie in de hand te werken en vervolgens uit te zoeken in welk gen de mutatie zat.

De kans op resistentie wordt nog vergroot doordat DDD107498 vrij langzaam werkt en dus de parasieten de tijd geeft. Vandaar dat de auteurs pleiten voor een combinatietherapie, waarbij je eerst met een sneller werkend medicijn de infectie onderdrukt waarna DDD107498 het karwei mag afmaken.

bron: Nature