Kleine moleculen die de celdeling in het beenmerg tijdelijk stilleggen, kunnen de gevolgen van een overdosis radioactieve straling sterk verminderen. Het helpt zelfs een aantal uren na de blootstelling nog. Overheden zouden dus kunnen overwegen om zulke pilletjes op voorraad te nemen en uit te delen na een nucleaire ramp, zo schrijven Norman Sharpless en collega’s (University of North Carolina School of Medicine) op de website van het Journal of Clinical Investigation.

De ‘pharmacological quiescence’ (PQ), zoals Sharpless het noemt, zou ook kankerpatiënten kunnen beschermen tegen de bijwerkingen van stralingstherapie.

Het idee achter PQ is dat cellen vooral gevoelig zijn voor schade aan het DNA op het moment dat ze zich aan het delen zijn. In de rustfase kunnen ze er veel beter tegen; het natuurlijke DNA-reparatiemechanisme heeft dan kennelijk voldoende tijd om zijn werk te doen.

Essentieel voor die celdeling zijn zogeheten cycline-afhankelijke kinase-enzymen. En twee daarvan, genaamd CDK4 en CDK6, spelen specifiek een rol bij de vorming van bloedcellen en bloedplaatjes in het beenmerg.

Uit de literatuur zijn al verschillende ‘kleine’ moleculen bekend die deze kinases min of meer selectief blokkeren. Sharpless heeft proeven gedaan met twee daarvan, genaamd PD0332991 en 2BrIC. Allebei zijn ze specifiek voor CDK4 en 6, waarbij PD0332991 het bijkomende voordeel heeft dat je het oraal kunt toedienen.

Inderdaad bleken muizen dankzij deze moleculen een dosis straling te kunnen overleven, die normaal gesproken dodelijk zou moeten zijn. Zelfs als je ze 20 uur na de bestraling toediende, hielp het nog.

Op menselijke cellen heeft Sharpless het tot nu toe alleen in vitro geprobeerd, met vergelijkbaar resultaat. Proefjes met tumorcellijnen lieten bovendien zien dat die er niet door worden geremd omdat ze met andere kinases werken. Je verpest er dus niet de radiotherapie mee.

De universiteit heeft er octrooi op aangevraagd. Een spin-off genaamd G-Zero Therapeutics gaat de verdere ontwikkeling doen. Klinische tests die de veiligheid van PD0332991 moeten bewijzen, zijn inmiddels gestart.

bron: UNC