Blokkeer met een klein molecuul een receptoreiwit genaamd NPR1 en je helpt muizen af van zowel acute als chronische jeuk. Bij mensen werkt het vermoedelijk ook, maar uitproberen is te link zolang totaal onduidelijk is wat het voor bijwerkingen zou kunnen hebben, blijkt uit een publicatie in Science Translational Medicine.

Dat NPR1 (voluit natriuretic peptide receptor 1) wordt onder meer aangemaakt door zenuwcellen die via het ruggenmerg de communicatie verzorgen tussen de bronnen van de jeuk en de hersenen. Mark Hoon en collega’s van twee NIH-instituten in de staat Maryland publiceerden die ontdekking in 2013 in Science. NPR1 bleek de receptor te zijn die hoort bij natriuretic polypeptide b (NPPB), een signaaleiwit waarvan al langer bekend was dat het wordt aangemaakt door de eigenlijke jeukveroorzakende zenuwcellen in de huid.

Hoon kwam toen al met een cyclisch peptide genaamd A-71915 dat NPPB uit de buurt van NPR1 kon houden. Alleen hielp het niet tegen jeuk, naar nu blijkt omdat het NPR1 zelf óók activeert.

Om échte NPR1-inhibitoren te vinden is nu een zwaar gerobotiseerde high-throughput screening-opzet ontwikkeld die kweekjes van menselijke NPR1-producerende cellen binnen aanvaardbare tijd kon blootstellen aan 86.437 verschillende ‛kleine’ moleculen. Bij een eerste schifting leverde dit 1.408 veelbelovende kandidaten op, waarvan er na verdere tests vijftien overbleven.

Om niet geheel duidelijke redenen werd één daarvan, genaamd JS-11 (zie de afbeelding) uitverkoren voor verdere proeven. Bij muizen bleek een injectie met JS-11 inderdaad jeuk te onderdrukken.

Dat laatste werd overigens afgemeten aan de frequentie waarmee de arme diertjes zichzelf krabben. Onderhuidse injectie van bijvoorbeeld histamine moest daarbij zorgen voor acute jeuk. Voor chronische jeuk zijn er ‛muismodellen’ met een eveneens chronische huidontsteking. JS-11 hielp tegen allebei.

Zoals gezegd is het voor ons mensen onverstandig om het op onszelf te proberen. JS-11 is sowieso nog niet effectief genoeg, en het werkingsmechanisme is totaal onduidelijk; er zijn alleen wat aanwijzingen dat het NPR1 bindt op een andere plek dan NPPB. Probleem is ook dat NPR1 niet alleen in bepaalde zenuwcellen wordt aangemaakt maar ook in onder meer nieren en in bloedvaten. Daar heeft het ongetwijfeld ook een functie, net als NPPB.

De auteurs zeggen er doodleuk bij dat je NPR1-inhibitoren misschien als eerste moet uitproberen bij dialysepatiënten. Die hebben vaak last van chronische jeuk en aan hun nieren valt toch niets meer te verpesten.

bron: Science Translational Medicine