Ben Feringa’s moleculaire motortjes blijken inzetbaar als perforator voor celmembranen. Misschien wel letterlijk én figuurlijk de eerste ‘killer app’ voor deze technologie, blijkt uit een Nature-publicatie van Rice-onderzoeker James Tour.

In C&EN laat Feringa desgevraagd weten dat hij het een veelbelovend idee vindt.

Dat idee bestaat er uit dat je de stator van zo’n motortje verlengt met moleculaire uitsteeksels die zich hechten aan een celmembraan. Ze zijn zo gevormd dat de rotor vanzelf onderop komt te liggen.

Zals bekend bestaat zo’n celmembraan uit een lipide bilaag: twee lagen vetmoleculen, die eigenlijk maar heel losjes aan elkaar zitten. Laat je de rotor draaien volgens Feringa’s inmiddels klassieke recept, dus door afwisselende cis-trans-isomerisatie onder invloed van uv-licht, dan wordt de bilaag dusdanig door elkaar geklutst dat het hele nanoboormachientje er uiteindelijk doorheen zakt. Althans, dat is wat Tour en collega’s aannemen: het proces zelf kun je niet zien, maar je kunt wel het resultaat zichtbaar maken door een fluorescerende groep aan de armpjes te bevestigen of er een kleurstof achteraan te sturen via het ontstane gat.

Meestal zal het gat te groot zijn om zichzelf te herstellen, en Tour wil de nanoboortjes dan ook in de eerste plaats gebruiken tegen tumoren. Om te voorkomen dat gezonde cellen eveneens worden geperforeerd, voorziet hij de armpjes van peptideketens of andere functionele groepen die zich hechten aan eiwitten of suikers dieje specifiek vindt op het oppervlak van tumorcellen. Hij heeft al zoiets geprobeerd met een prostaatkankercelkweekje, en het leek te werken: na drie minuten belichting waren de cellen dood..

Dat uv-licht niet ver doordringt in het menselijk lichaam en dat boortjes buiten het directe bereik van de lichtbundel niets doen, helpt natuurlijk ook.

bron: Nature, C&EN