In een nanoverpakking die mitochondriën opzoekt is cisplatina nóg effectiever. Vooral bij tumoren die al resistent zijn tegen de onverpakte vorm, schrijven onderzoekers van de University of Georgia in PNAS.

Dat cisplatina is nog altijd het beste medicijn tegen teelbalkanker en een aantal andere tumoren. Het bindt zich aan DNA en zit daardoor het maken van kopieën in de weg. In het begin kan het natuurlijke DNA-reparatiemechanisme daar niet tegenop, met celdood als eindresultaat. Maar naarmate de behandeling langer duurt, evolueert dat reparatiemechanisme steeds verder totdat de tumor min of meer resistent wordt tegen cisplatina.

Het idee is nu om daar niet het DNA in de celkern mee aan te vallen maar de kleine subset in de mitochondriën. Die hébben geen reparatiemechanisme, vermoedelijk omdat het te weinig te doen zou hebben, dus ze kunnen het niet verbeteren ook. En schakel je met cisplatina alle mitochondriën uit dan gaat de cel waar ze in zitten óók dood, zo is het idee.

De uitdaging is om dat cisplatina selectief in de mitochondriën te krijgen. Shanta Dhar en collega’s denken dat te bereiken met trifenylfosfonium-kationen, afgekort TPP, die sterk lipofiel zijn en daardoor de mitochondriën als het ware lijken op te zoeken wanneer ze eenmaal in het inwendige van een cel zitten.

Om te beginnen hechten ze twee liganden met TPP’s als eindgroepen vast aan cisplatina. De ontstane ‘prodrug’, die ze Platin-M noemen, verpakken ze in zelfassemblerende nanokunststofbolletjes op basis van melkzuur, glycolzuur en polyethyleenglycol waar ook weer TPP-groepen aan hangen.

Die verpakking lijkt vooral bedoeld om de distributie van Platin-M via de bloedbaan te verbeteren. Of het echt nodig is om dat ingepakte Platin-M zelf ook nog eens met TPP te labelen wordt uit de publicatie niet duidelijk. Het zou in elk geval moeten garanderen dat alle cisplatina uiteindelijk in de mitochondriën terecht komt, of het nanobolletje er nog omheen zit of niet.

Dhar heeft het uitgeprobeerd op een neuroblastoom-celkweekje. Verpakt Platin-M bleek 17 keer effectiever dan gewoon cisplatina, bij onverpakt Platin-M was het verschil een factor 5,5.

Proeven bij (gezonde) ratten bevestigden dat de verspreiding door de bloedbaan inderdaad goed werkt; de bolletjes komen zelfs door de bloed-hersenbarrière heen.

Inmiddels schijnen ook al een paar voorzichtige pogingen te zijn gedaan om muizen daadwerkelijk van kanker af te helpen, al staat daarover nog niets in de publicatie. De resultaten zouden ‘veelbelovend’ zijn geweest, maar aan klinische tests zijn de auteurs nog lang niet toe.

bron: University of Georgia, PNAS