Spinozapremiewinnaars steken de koppen bijeen

De NWO-Spinozapremies gaan dit jaar naar fysicus Albert van den Berg (Universiteit Twente), neuroloog Michel Ferrari (LUMC) en ecoloog Marten Scheffer (Wageningen Universiteit). Ze werken respectievelijk aan labs op een chip, migraine en omslagpunten in complexe systemen, en tijdens de bekendmaking in Den Haag werd meteen duidelijk dat ze mogelijk wel iets voor elkaar kunnen betekenen.

De Spinozapremies voor ‘voortreffelijk, baanbrekend en inspirerend’ onderzoek gelden als de hoogste Nederlandse onderscheidingen in de wetenschap. Het prijzengeld is dit jaar opgetrokken van 1,5 tot 2,5 miljoen euro per laureaat.

Albert van den Berg doet vooral onderzoek naar het gedrag van vloeistoffen in de micro- en nanokanalen van labs op een chip. Hij is er onder meer in geslaagd om een soort ‘vloeistoftransistor’ te ontwikkelen waarmee de stroming in zo’n kanaal door een elektrisch veld kan worden onderbroken. Momenteel werkt hij aan een ‘nanopil’ die in de darmen DNA-fragmenten kan opsporen die karakteristiek zijn voor het eerste stadium van darmkanker. En de door hem geïnitieerde spin-off Medimate probeert een lab op een wegwepchip uit waarmee het lithiumgehalte in het bloed van manisch-depressieve patiënten kan worden gemeten.

Michel Ferrari geldt als dè migraine-expert van Nederland, en een van de zes meest vooraanstaande hoofdpijnonderzoekers ter wereld. Hij wist als eerste een vijftal genen aan te wijzen die het verschil lijken uit te maken tussen heel nu en dan een migraine-aanval krijgen (want dat kan iederéén overkomen) en zó vaak een aanval krijgen dat je als migrainepatiënt de boeken ingaat. Ferrari stelt zich bovendien op als voorvechter van de belangen van hoofdpijnpatiënten, die in zijn ogen te vaak worden beschuldigd van aanstelleritis.

Marten Scheffer doet onderzoek naar kritische omslagen in complexe systemen. Hoe komt het bijvoorbeeld dat een vijver twee evenwichtstoestanden kent: helder vol planten of trroebel vol algen, en dat de mslag tussen die twee te maken heeft met de visstand? Hoe komt het dat het klimaat op Aarde al een aantal keren plotseling totaal is omgeslagen? En hoe komt het dat een politiek systeem stabiel lijkt to het ineens volkomen instort?

Tijdens zijn acceptatiespeech sloot Scheffer aan op het betoog van Ferrari. Ook een migraine-aanval heeft iets van een plotselinge omslag in de biochemie van de hersenen. Als je weet waar je op moet letten kun e zo’n aanval trouwens al dagen van tevoren zien aankomen, en wellicht is dat te herleiden tot een biomarker die je met een van Van den Bergs chips kunt aantonen. Mogelijk is dit het begin van een vruchtbare samenwerking.

Normaal gesproken worden 4 prijzen per jaar uitgereikt, waarbij de vierde specifiek is bedoeld voor een onderzoeker uit de alfa-gammasector. De voordrachten uit die hoek konden dit jaar echter geen van alle genade vinden in de ogen van de beoordelingscommissie.

De officiële uitreiking is op 25 november.

bron: NWO