Italiaanse onderzoekers denken te weten hoe neonicotinoïden precies de immuunrespons van bijen aantasten. De resulterende overgevoeligheid voor virussen zou het tikje kunnen zijn dat een toch al verzwakt bijenvolk de das omdoet, zo valt op te maken uit een publicatie in PNAS.

Dat laatste lijkt te worden bevestigd door een publicatie in Ecology Letters die laat zien dat een op zich niet dodelijke, maar wel chronische blootstelling aan deze omstreden landbouwgiffen een bijenvolk kán laten uitsterven - als het pech heeft.

Volgens de Italianen heeft het allemaal te maken met een tot nu toe onbekend eiwit dat NF-kB onderdrukt, een eiwitcomplex dat op zijn beurt de immuunrespons aanstuurt. Minstens twee neonicotinoïden, om precies te zijn clothianidin en imidacloprid, blijken de expressie te stimuleren van het gen dat codeert voor dat onbekende eiwit - hoe precies is overigens nog niet duidelijk. Daardoor vermindert de immuunrespons, en stijgt de kans dat virussen die respons overleven en individuele bijen doodgaan of op zijn minst worden verzwakt.

Dat het bij zoogdieren zo werkt was al langer bekend, dat het bij bijen ook zo gaat is nieuw.

Dat daardoor ook een hele bijenkolonie kan uitsterven, is volgens onderzoekers van de Royal Holloway University of London een kwestie van een zogeheten Allee-effect. Dat houdt in dt er een positieve correlatie is tussen de bevolkingsdichtheid en de gezondheid van de individuele leden. Andes gezegd: bijen zijn sociale dieren die zich beter voelen als ze met meer zijn, en die zich dan ook sneller gaan voortplanten.

In Ecology Letters maken de Britten met een combinatie van computermodellen en empirische gegevens aannemelijk dat bij bijenvolken sprake is van een kritisch stressniveau. Zolang je daar ruim onder blijft, compenseert de aanwas van nieuwe bijen de uitval als gevolg van virusinfecties en andere ziektes. Zit je er boven, dan klapt uiteindelijk de hele kolonie in elkaar. En zit je ongeveer óp dat kritische niveau, dan is het een kwestie van statistiek of de kolonie overleeft of niet.

Die stress is dan een optelsom van een hele reeks factoren, van varroamijten en dieselroet tot neonicotinoïden, en het is dan ook geen wonder dat er nog nooit een duidelijk verband tussen bijensterfte en één van die factoren is gevonden.

Het zou dus bevestigen wat veel experts al veel langer vermoeden, namelijk dat die neonicotinoïden niet op hun eentje de bijensterfte veroorzaken maar dat de producenten er naast zitten als ze beweren dat hun gif er helemaal niets mee te maken heeft.

bron: PNAS, Ecology Letters, met dank aan Jeroen van der Sluijs