Ontwerp een polymeermolecuul voor de kunstgrasmat van Heracles of een ruit die nooit meer vuil wordt. Jos van den Broek wil met zulke opdrachten de creativiteit van leerlingen stimuleren.

“Goede scheikundelessen laten leerlingen zien dat een chemicus een kunstenaar is die fantaseert, fröbelt, knutselt en nieuwe dingen bouwt”, stelt dr. Jos van den Broek, docent wetenschapscommunicatie aan de VU en voormalig hoofdredacteur van Natuur & Techniek. “Laat leerlingen bijvoorbeeld tekeningen, collages en gedichten over scheikunde maken. Nobelprijswinnaar Roald Hoffmann doet dat met succes met zijn eerstejaarsstudenten. Of daag ze uit met een ontwerpopdracht: welk molecuul is ideaal voor de kunstgrasmat van de voetbalclub Heracles? Wat voor eigenschappen moet het molecuul hebben, hoe ziet het eruit? Daar leren leerlingen wat van.”

Beethoven

“Leerlingen krijgen nu een stoffig beeld van de chemie, van een vak dat af is en waar geen spannende, nieuwe ontwikkelingen meer plaatsvinden”, meent Van den Broek. “En van noeste arbeiders met witte jassen in een laboratorium. Dit terwijl chemisch onderzoek steeds meer in de hoofden van mensen plaatsvindt; in het lab staan wordt minder relevant. Veel labwerk kan een robot straks voor je uitvoeren.

Leerlingen associëren chemie ook te veel met vaste recepten. Dit terwijl chemie een creatief proces is dat compleet nieuwe, unieke moleculen en structuren kan opleveren die geheel in het brein van een onderzoeker zijn ontstaan. Sommige wetenschappers bedenken ook mooiere syntheseroutes dan anderen. Dat is niet minder kunstzinnig dan een strijkkwartet van Beethoven.”

Kippengaas

“Het schoolvak kan van dit stoffige imago afkomen als er elk jaar nieuwe modules komen met de laatste te gekke chemie, met de laatste spannende dingen”, stelt Van den Broek. “Zo'n module kan bijvoorbeeld gaan over het onderzoek van mijn eigen held, de Harvard­hoog­leraar George Whitesides. Die onderzoekt onder andere hoe superkleine structuren vanzelf ontstaan uit een bak met moleculen, zoals ook in levende organismen gebeurt. Ook kun je leerlingen laten prutsen met kippen- en volièregaas. Daar kun je prachtige moleculen mee maken.”