Stanford-onderzoekers hebben een molecuul bedacht waarin een chemische reactie optreedt wanneer je er stevig in knijpt. Een wereldprimeur want eerdere ‘mechanochemische’ experimenten waren altijd een kwestie van trekken, stellen Nick Melosh en collega’s in Nature.

Dat knijpen doen ze tussen twee diamanten aambeelden, waarbij de druk minimaal 8 GPa moet zijn om een reactie waar te nemen.

Het molecuul wordt omschreven als koper(I) m-carboraan-9 thiolaat, afgekort Cu-S-M9. Het bestaat uit vier koper- en vier zwavelionen die elkaar afwisselen in een tamelijk slappe achtring. Aan elk zwavelion hangt bovendien een carboraan, een uit boor- en koolstofatomen opgebouwd kooitje dat keihard is.

Pers je een kristal van deze moleculen samen, dan slaan de S-Cu-S-verbindingen tussen de carboranen letterlijk krom. Uiteindelijk komen de zwavelkernen zo dicht bij elkaar dat de elektronenwolken in elkaar overvloeien met als gevolg een directe S-S binding en een koperion dat zijn missende elektron terugpikt en er als metallisch koper tussenuit knijpt.

De proef is uitgevoerd in Stanfords SLAC-deeltjesversneller, waar de onderzoekers het proces konden volgen met röntgendiffractiemetingen. Bij 8 GPa begon de reactie en bij 12 GPa was de vingerafdruk van het oorspronkelijke molecuul verdwenen.

De onderzoekers vermoeden dat er wel praktische toepassingen voor moeten zijn te vinden, en verwijzen daarbij naar het feit dat organici wel vaker rigide liganden gebruiken als functionele en/of afschermende groepen rond hun moleculaire bouwsels.

bron: Stanford