Een uitgebreide klinische test van het anti-epilepsiemiddel gabapentin lijkt achteraf een gecamoufleerde reclame-actie van farmagigant Pfizer te zijn geweest. Wettelijk toegestaan maar ethisch onverdedigbaar, zo oordeelt Yale-onderzoeker Joseph Ross in de Archives of Internal Medicine.

Gabapentin oftewel 2-(1-(aminomethyl)cyclohexyl)azijnzuur is beter bekend onder de merknaam Neurontin. Het is primair ontwikkeld als middel tegen epilepsie-aanvallen, maar het blijkt ook te helpen tegen opvliegers en migraine. Er is zelfs geprobeerd om het aan patiënten met een bipolaire stoornis te geven, maar volgens de meeste studies heeft dat weinig zin.

De STEPS-studie (Titrate to Effect, Profile of Safety) werd begin jaren 90 uitgevoerd, officieel met het doel de juiste dosering vast te stellen. In elk geval werd dat verteld aan de 2.759 patiënten die aan de studie meededen, en aan hun behandelende artsen.

Er kwamen twee wetenschappelijke publicaties uit, maar die oogst was een beetje mager en er was toen al de nodige kritiek op de niet-zo-wetenschappelijke manier waarop de test was opgezet. En na een systematische zoektocht naar alle documentatie die iets met STEPS te maken heeft, inclusief interne en externe correspondentie van Pfizer, presentaties en een paar rechtszaken, kunnen Ross en collega’s enkel concluderen dat het geen serieus wetenschappelijk onderzoek betrof maar een zogeheten ‘seeding trial’, puur bedoeld om Neurontin onder de aandacht van die behandelende artsen te brengen.

Belangrijk bewijsmateriaal zijn hierbij interne rapporten waaruit een ‘positieve relatie’ blijkt tussen het als onderzoeker betrokken worden bij STEPS, en het Neurontin-voorschrijfgedrag. Bovendien zijn documenten opgedoken waarin de studie zelf met zoveel woorden wordt opgevoerd als onderdeel van Pfizers marketingplannen, en nadrukkelijk niet de resultaten van de studie.

Officiel zijn zulke ‘seeding trials’ niet verboden, maar ze worden wel als onethisch gezien. De deelnemende patiënten worden immers keihard belazerd.

Ross suggereert dat deze praktijken veel vaker voorkomen. Alleen komt de waarheid vrijwel nooit aan het licht. Hij pleit voor nieuwe regels om hier verandering in te brengen.

bron: Yale