Binnenkort verrijzen de eerste insectenfabrieken van Circular Organics op bijna alle continenten. Eiwitten en vetten uit de maden van de zwarte wapenvlieg vormen een duurzaam alternatief voor het huidige veevoer.

‘Het begon allemaal op de tweede verdieping van mijn woning in Antwerpen’, vertelt Johan Jacobs, ceo van Circular Organics. ‘Ik ben tien jaar diplomaat geweest en was aanwezig bij diverse vredesbesprekingen. Tijdens mijn werk heb ik een mooi deel van de wereld gezien, maar ook een lelijk deel, namelijk de vele problemen die er zijn met afval en afvalverwerking. Dat gecombineerd met het feit dat de huidige manier van productie van grondstoffen druk zet op ecosystemen, bracht mij op een idee. Waarom niet de meest efficiënte producent van de natuur, namelijk vliegen, inzetten om de grondstoffen voor ons te maken?’

Vliegen doen dat op een wijze die iedereen wel bekend is. Laat je groenbak met groente- en fruitresten te lang staan en je vindt er onvermijdelijk maden in terug. Die maden eten hun buikje rond en zitten vervolgens boordevol nuttige eiwitten, vetten en chitine. Als je die stoffen zou kunnen scheiden, dan vormen ze de perfecte duurzame grondstoffen voor veevoer, maar ook voor onder meer zepen, cosmetica en schoonmaakmiddelen. ‘Je omzeilt daarmee problemen met overbevissing en ontbossing. Veevoer maak je immers vooral van vismeel, en kokos- en palmolie dienen als grondstoffen voor de chemische industrie’, verklaart Jacobs. ‘Verder hebben insecten het voordeel dat ze simpelweg op afval leven, dat je de bakken met de larven mooi kunt stapelen én dat ze een korte levenscyclus hebben. Oftewel, ze produceren de grondstoffen duurzaam én efficiënt.’

‘Niemand is geïnteresseerd in 500 kg per dag, je moet naar 5 ton per dag’

In 2012 begon Jacobs met zijn idee te experimenteren. Op de tweede verdieping van zijn woning in hartje Antwerpen startte hij met een kolonie maden van de ongevaarlijke zwarte wapenvlieg. ‘De hoeveelheid afval in huis en de kweek van de larven heeft het geduld van mijn echtgenote zwaar op de proef gesteld’, vertelt een lachende Jacobs, die nog altijd gelukkig getrouwd is. ‘Ik heb altijd al een passie gehad voor biologie, maar geen formele opleiding daarin behaald. Ook ik zag al snel dat als je de vliegen houdt onder de juiste omstandigheden, namelijk lekker warm en voldoende afval, dan doen ze niets liever dan voortplanten en zichzelf vetmesten.’

Grote uitdaging

De eerste eigen kweek leidde binnen het jaar tot de oprichting van de start-up Millibeter. Het was nu zaak de productie van grondstoffen naar industriële schaal te trekken. ‘Hoe moeilijk kan dat zijn?, dacht ik nog. Overmoedig en naïef natuurlijk’, geeft Jacobs toe. ‘Ik wist wel dat er problemen op mijn pad zouden komen, maar ging er ook vanuit dat ik ze snel kon oplossen. Helaas bleek het allemaal een veel grotere uitdaging dan gedacht.’

Vooral geld bleek een serieuze issue. Het bedrijf kreeg steun van de Belgische overheid in de vorm van innovatiesubsidies en deed ook mee aan Europese projecten. Maar om een grote eigen fabriek te bouwen, bleek nog een stap te ver. ‘Het probleem zat hem in de tonnages. Niemand is geïnteresseerd in 500 kg per dag. Je moet naar minimaal 5 ton per dag. Maar de investeerders willen eerst de klanten zien, terwijl de klanten eerst de producten willen zien, maar om productie mogelijk te maken heb je investering nodig. Kortom, er was sprake van een vicieuze cirkel waar je uit moet geraken.’

Precies op het juiste moment was daar het Britse insectenbedrijf AgriProtein, dat zelf ook nog geen fabrieken draaiende had, en Millibeter graag wilde overnemen. Jacobs: ‘Het zou onze concurrent zijn geworden, maar door onze krachten te bundelen, zouden we veel eerder onze fabrieken hebben. Samen kunnen we een grote speler op de insectenmarkt worden.’

Dat was ruim een halfjaar geleden. Millibeter werd omgedoopt tot Circular Organics, waarvan Jacobs de ceo werd. Het team kreeg uitbreiding met biologen, chemici en ingenieurs. Op dit moment zijn Jacobs en zijn collega’s bezig fabrieken te bouwen in Europa, Noord-Amerika, Afrika en Azië. ‘De fabrieken gaan elk per dag ongeveer 250 ton afval omzetten in 25 ton droge grondstoffen’, vertelt Jacobs. ‘Die omzettingsgraad lijkt laag, maar dat komt omdat driekwart van het afval bestaat uit water, terwijl onze eindproducten droog zijn en bijna 100 % puur. Die grondstoffen kun je vervolgens direct gebruiken voor veevoer of industriële toepassingen.’

Goede toekomst

Hoewel de huidige technologie om de larven te kweken en de grondstoffen te oogsten al staat als een huis, is er altijd ruimte voor verbetering, stelt Jacobs. ‘De belangrijkste verandering is dat we willen gaan inzetten op klimaat-positieve fabrieken. Dat wil zeggen: we willen niet alleen geen fossiele brandstoffen hoeven te gebruiken, maar er zelfs voor zorgen dat onze fabrieken als een stofzuiger koolstofdioxide uit de lucht halen. Dat kan doordat de afval die binnenkomt al veel koolstofdioxide heeft ‘gevangen’, groenten en fruit groeien op CO₂, en doordat je het omzet in hoogwaardige grondstoffen haal je het voor langere tijd uit de koolstofcyclus.’

Volgens Jacobs ziet de toekomst van Circular Organics er goed uit. ‘De insectenindustrie is al zes à zeven jaar beloftevol aan de weg aan het timmeren, maar er is nog altijd niet veel geproduceerd. Maar nu binnenkort de eerste fabrieken verschijnen, gaat het pas écht beginnen. Over vijf jaar sta je versteld van de hoeveelheid insectenfabrieken, zowel van ons als van de concurrentie in de Benelux en over de hele wereld!’