Je durft geen ‘nee’ te zeggen tegen de zoveelste taak op je bordje. Of je ergert je groen en geel aan die lakse collega. Waar mensen samenwerken, zijn conflicten onvermijdelijk, zeggen loopbaanadviseurs. Het is dus zaak ermee te leren omgaan.

Werken is meer dan louter je vak beoefenen. Het betekent ook omgaan met andere mensen. En dat hoeft niet altijd vanzelf goed te gaan. Neem nu Mark. Mark werkt als labresearcher in een middelgroot bedrijf. Hij is bevlogen en nauwgezet. Iemand die zijn afspraken altijd nakomt en dat ook van anderen verwacht. Zet Mark aan een taak en je weet dat je kwaliteit krijgt. Kortom, de ideale werknemer? Nou nee, daar denken zijn collega’s tenminste anders over. ‘Daar heb je hem weer’, denken ze steeds vaker. Ze vinden hem ‘lastig’ en ‘een zeurpiet’.

Zo’n type als Mark had Berra Norbruis, loopbaanadviseur bij Van Ede & Partners, als klant. “Iemand die alles goed wil doen, maar door zijn gedrag juist het tegendeel bereikt. Voor hem was het een eyeopener om eens naar zichzelf door de ogen van zijn collega’s te kijken. Zo ontdekte hij dat hij de lat te hoog legde en wel erg normstellend bezig was.”

Na zo’n ontdekking kun je twee dingen doen: weggaan en een organisatie zoeken die ook hoge eisen stelt, óf veranderen. Mark koos voor het laatste. Hij leerde onder meer van zijn coach dat het belangrijk is aandacht te besteden aan sociale relaties en goede onderlinge contacten.

GEVEN EN NEMEN

“Op je werk kom je vroeg of laat altijd jezelf tegen. Je wordt geconfronteerd met je eigen passies, mogelijk- en onmogelijkheden”, aldus Niek Persoon, eigenaar van loopbaanbegeleidingsbureau Interpersoonlijk. Je moet, wat hij noemt, environmental sensitivity ontwikkelen: een neus voor wat je wel en niet kunt zeggen tegen anderen. Norbruis vult aan: “Je moet bereid zijn het spel te spelen. In een organisatie werken betekent geven en nemen.”

Uiteindelijk, denkt Persoon, zijn alle conflicten op de werkvloer terug te voeren op verschillen tussen mensen. “Dat lijkt een open deur, maar je moet je er wel van bewust worden.” Zo helpt het – getuige Mark – om eens door andermans bril te kijken.

Nog een belangrijk advies van beide loopbaanadviseurs: praten, praten, praten. Check eens of jouw voorstellingen van hoe andere mensen denken over bepaalde zaken eigenlijk wel kloppen. En maak wederzijdse verwachtingen en gevoelens expliciet in plaats van je te ergeren als een collega niet doet wat hij in jouw ogen wel zou moeten doen. Zeg het ronduit als dingen goed gaan, maar ook als dingen niet lekker lopen. “Al dat malen en denken over hoe slecht anderen hun werk doen, vergiftigt je relaties”, zegt Norbuis. “Ook heel destructief is roddelen met collega’s over een andere collega of leidinggevende. Mijn advies is altijd: eerder praten. Als je ongenoegen laat sluimeren, groeit het alleen maar.” Een handige tip daarbij is: vragen in plaats van klagen. “Bij een verwijt of klacht gaan de luiken dicht, maar als je het als vraag formuleert, zijn anderen bereid met je mee te denken.”

Bedenk verder dat er niet één goede manier is om dingen aan te pakken. “Mensen zijn voortdurend geneigd te denken in termen van goed en slecht en hebben meteen overal een oordeel over”, zegt Persoon. “Maar iedereen heeft zijn eigen gelijk. Leer jezelf dus te relativeren.” Dat is iets waar je als werknemer – en als mens – in kunt groeien, aldus Persoon. “Beginners verliezen elkaar vaak op details, professionals vinden elkaar op essentie. De laatsten hebben begrip voor elkaar en accepteren verschillen in aanpak en persoonlijkheid.”

SLACHTOFFER

In hiërarchische situaties is praten natuurlijk een stuk lastiger. Hoe zeg je bijvoorbeeld ‘nee’ als je leidinggevende je de zoveelste taak in de schoenen schuift? Of tegen een in jouw ogen ongewenste nieuwe koers van het bedrijf? Vermijd dader-slachtoffer-denken, adviseert Norbruis. “Maak jezelf niet tot speelbal van je omgeving, dat vermindert je eigen mogelijkheden en sturing. Probeer een stapje hoger te denken en te zien waar de organisatie als geheel in gelooft en voor staat. Dus blijf niet steken in ‘Zij van het management begrijpen er niets van’. Wat ook helpt is oplossingsgericht denken. Stap naar je leidinggevende en doe een voorstel of vraag ‘Hoe zullen we dit oplossen?’”

“Voel je niet verantwoordelijk voor wat je niet kunt beïnvloeden”, vult Persoon aan. “Je kunt geen groot project doen zonder budget. Die verantwoordelijkheid moet je dus ook niet op je nemen.” ‘Nee’ kunnen zeggen is belangrijk, aldus Persoon. Voor je eigen werkplezier en voor goede bedrijfsresultaten. “In het begin ben je geneigd alles aan te pakken. Ook omdat je nog niet goed kunt plannen en prioriteiten stellen. Als je dat wel kunt, kun je ook uitleggen waarom het slecht voor het bedrijf als geheel is om een extra taak erbij te doen.” Maar wat als je leidinggevende na je uitleg zegt ‘En toch moet je het doen?’. “Tot bepaalde hoogte is het een kwestie van slikken. Maar het is de vraag hoe ver je daarin gaat.”

Ook Norbruis is daar helder over: je moet echt je eigen grenzen kennen en respecteren. “Als je het gevoel hebt tegen je eigen principes te werken of jezelf over de kop te werken, moet je weggaan. Het kan nog zo belangrijk zijn om je hypotheek af te betalen, maar dat is het echt niet waard.” Ter geruststelling voegt ze eraan toe: “Mensen denken vaak dat ze extern geen mogelijkheden hebben, maar dat blijkt altijd mee te vallen, is mijn ervaring. Als je maar weet waar je voor staat en wat je wilt.”

VALKUILEN VOOR STARTERS

Niek Persoon was, voordat hij zelfstandig loopbaanadviseur werd, jarenlang leidinggevende bij DSM en begeleidde diverse jonge werknemers. Enkele waarschuwingen uit de praktijk:

• Te enthousiast

Starters hebben de neiging zich vol enthousiasme op een nieuwe baan te storten en rennen zichzelf vervolgens voorbij. Begrijpen wat er van je verwacht wordt en hoe de organisatie in elkaar steekt, kost een half jaar.

• Te afwachtend

Je werk is saai en valt tegen. Maar je houdt je koest en denkt: ‘Dit zal wel normaal zijn.’ Of: ‘Straks wordt het beter.’ Fout. Doe je mond open en vraag om uitdagender taken. Uit onderzoek blijkt dat jonge mensen die in het begin uitdagend werk doen, zich in hun latere loopbaan beter ontwikkelen.

• Te solistisch

In het begin wil je laten zien dat je het zelf kunt. Maar bedrijven vinden het juist belangrijk dat je kunt samenwerken.

• Te snel (ver)oordelend

Wacht even met overal meteen iets van te vinden. Noteer het wel en houdt het vast, maar vraag jezelf ook af waarom mensen dingen op een bepaalde manier doen.

Bron: C2W Carrière Magazine 2008, april 2008