Het gigantische Cassini-Huygens-project is een voorbeeld voor internationale samenwerking. De ontdekkingen van de Huygenssonde zullen wetenschappers nog jaren bezighouden. De Oostenrijker Peter Falkner, expert in digitale signaalverwerking, is al sinds het begin bij de missie betrokken.

Niet alleen draagt de Huygenssonde de naam van de Nederlandse ontdekker van deze maan van Saturnus, ook aan boord van de sonde, die na zeven jaar reizen op Titan is geland, is Nederland vertegenwoordigd. Van de zes analyse-instrumenten aan boord zijn er twee mede in Nederland ontwikkeld. Het ene meet de fysische en elektronische eigenschappen van de atmosfeer (HASI), het andere is bestemd om de fysische eigenschappen en samenstelling van het oppervlak bij de landingssite te meten (SSP). Beide instrumenten zijn deels in Noordwijk ontwikkeld. Peter Falkner van ESA ESTEC, destijds werkzaam in Oostenrijk, legt uit hoe de samenwerking tot stand kwam. “Het was 1991 en internet speelde nauwelijks een rol van betekenis. We hebben talloze vergaderingen belegd en de rest ging via de telefoon en de fax. Er werd wat afgereisd!” Falkner, nu hoofd van de sectie Planetaire Verkennings Studies, schreef zelf de software voor het besturingssyteem van een onderdeel van HASI, de PWA (Permittivity, Wave and Altimetry package). Deze was verantwoordelijk voor het meten van elektrische en akoestische signalen in de atmosfeer. Ook is de PWA uitgerust met radar. Falkner: “Wij hebben geen enkel probleem ondervonden met de door ons ontwikkelde apparatuur. Tijdens de reis naar Titan is de apparatuur bovendien zestien keer gecontroleerd, eens per halfjaar, en ook dat ging vlekkeloos.”

 

 

Foto: ESA

 

Onthullingen

De batterij aan apparatuur op de Huygenssonde heeft al verschillende interessante zaken over Titan onthuld. Zo zijn er waarschijnlijk methaanwolken en regent het zo nu en dan methaan. Aan het oppervlak, dat een temperatuur heeft van een luttele 94 Kelvin (-179 °C), hangt een mist van methaan of ethaan. Tijdens de daling door de atmosfeer is geluid geregistreerd, wat duidt op de aanwezigheid van wind. Falkner is persoonlijk verantwoordelijk voor het geluidsfragment dat op internet te beluisteren valt. Het geeft weer wat je zou horen als je in de atmosfeer van Titan afdaalt. “Het was nog een hele klus om überhaupt een audiosysteem te vinden dat tegen de extreme omstandigheden op Titan bestand zou zijn. We hebben alle microfoons die we konden vinden in vloeibare stikstof gedoopt. Dat overleefden ze niet. Dus zijn we uiteindelijk voor druksensoren gegaan en dat werkte perfect.” Dopplermetingen geven een maximale windsterkte aan van 430 km/u op een hoogte van 120 km.

Het oppervlak van de maan bestaat uit een mengsel van water en koolwaterstofijs. Foto’s laten een complex netwerk van smalle drainagekanalen zien die van heldere hooglanden naar lager gelegen donkere gebieden stromen. Deze kanalen vloeien samen in rivieren die uitstromen in meerbeddingen met daarin hoger gelegen eilanden. De donkere kleur van de rivierbeddingen lijkt te worden veroorzaakt door afzettingen van de organische nevel die rond Titan hangt en die door de methaanregen naar de lager gelegen gebieden worden gespoeld. De suggestie van stromende vloeistoffen lijkt te worden ondersteund door erosie van kiezelstenen van vervuild waterijs, gevonden op de landingsplaats.

 

 

Kustlijn met rivierdelta (Foto: ESA)

 

Deze landingsplaats leek volgens wetenschappers op crème brulée, met een 10 tot 15 cm dikke, harde korst en een onderlaag met de consistentie van rul zand, alleen dan gemaakt van waterijs in plaats van zandkristallen. De aanwezigheid van argon-40 in de atmosfeer duidt op vulkanische activiteit, waarbij waterijs en ammonia worden uitgespuwd.

Falkner, net terug van een vergadering in Oostenrijk, is verrukt over het resultaat van de missie. “Ik had niet gedacht dat het zo goed zou gaan. De resultaten gaan al mijn verwachtingen te boven. Het is fantastisch om zo’n vreemde plek van dichtbij te kunnen aanschouwen, al is hij miljoenen kilometers verderop.”

 

 

Landingsplaats Huygens (Foto: ESA)

 

 

 

***Kader***

Aan boord van Huygens bevinden zich de HASI (Huygens Atmospheric Structure Instrument), DWE (Doppler Wind Experiment), DISR (Descent Imager/Spectral Radiometer), ACP (Aerosol Collector and Pyrolyser), GCMS (Gas Chromatograph and Mass Spectrometer) en de SSP (Surface Science Package).

 

 

Foto: ESA

 

***Kader***

Feitelijk

Informatie, foto’s en geluidssample: http://saturn.esa.int

 

http://saturn.jpl.nasa.gov/home/index.cfm

http://ciclops.org

www.nature.com/news/specials/titan

www.urania.be/dossier/cassinihuygens/index.php

Onderwerpen