“Het is heel simpel”, stelt Gerard de Haan van contractanalysebedrijf SGS. “Als er geen schepen binnenkomen, is er voor ons verdomd weinig te inspecteren.” De afdelingen van SGS die werken voor de bulkchemie, de automobielindustrie en mineralen merken dan ook een duidelijke teruggang. De Haan: “Het havenbedrijf liet laatst al weten dat de omzet 10 procent was gedaald: dat merken we dus direct.”

Toch is het zeker niet allemaal kommer en kwel, ook niet voor SGS Redwood. De raffinage draait op hetzelfde niveau door, auto’s blijven immers rijden. “En bij Agricultural Services merken we niets. Het voedingsmiddelenlab gaat gewoon door.”

Niek Klooster van Intertek bevestigt dit beeld. “Je ziet dat er veel wordt uitgesteld bij onze klanten. Maar de chemie lijkt al weer wat aan te trekken, en op R&D wordt weinig bezuinigd.” Ook Theo Noij van toxicologielab Notox vindt dat hij niet mag klagen. “We werken veel voor REACH. Dat is wettelijk bepaald, dus dat blijft lopen. Hetzelfde geldt voor agrochemie, daar wordt veel opnieuw geregistreerd. In de farma zijn ze wat terughoudender, daar moeten we wat harder ons best doen, maar het lukt nog wel.”

Uitbesteden

Dat klanten van de analyselabs de recessie voelen, kan ook een kans zijn. “Bedrijven gaan er heel verschillend mee om. Sommige willen juist hun kosten beperken door hun eigen labwerk aan ons uit te besteden. Het is heel dynamisch op het ogenblik”, stelt Noij. “Waren we een jaar geleden nog heel optimistisch, nu zijn we voorzichtig optimistisch. Het is misschien niet zo spannend, maar zoveel is er in ons analyselab niet veranderd sinds 2008. En daar zijn we redelijk blij mee.”

Ook bij Shell Pernis gaat de kwaliteitscontrole gewoon door. “Voor ons is het allerbelangrijkste dat de productkwaliteit in orde blijft en de fabrieken goed draaien”, stelt labmanager John Tielrooij. “Wel zie je een behoorlijke focus op kostenreductie.” In de praktijk komt dat neer op goedkoper inkopen, de eigen apparatuur zelf onderhouden en uitbestedingen beperken.”

Dozenschuivers

Bij SGS zetten ze de tering naar de nering. De Haan: “Om de kosten in de klauw te houden, letten we bijvoorbeeld meer op materiaalgebruik. En ik adviseer mensen rustiger te rijden en goed te kijken waar ze tanken. Alles helpt. We blijven echter investeren, daar zijn we niet terughoudend in. Je kunt je tijd nu gebruiken om methodes te ontwikkelen en zo voorop te blijven lopen.”

Dat ligt bij andere bedrijven soms anders. Noij: “Notox heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd. We zijn dus goed op peil, en doen nu wat rustiger met uitbreidingen en vervanging. Maar als de markt erom vraagt, investeren we nog steeds.”

Ook hier dus weer een gemengd beeld, zoals ook de leveranciers van de instrumenten bevestigen. Marcel van den Bosch van Interscience: “Er is nog steeds behoefte aan investeringen. De budgetten zijn er ook wel, want die zijn vorig jaar al vastgesteld. Maar nu de crisis duidelijk is gaat men ze niet op volle dreef benutten.” Veel bedrijven wachten tot de zomervakantie om te kijken of er dan voor 2010 weer licht aan de horizon gloort.

Van den Bosch: “Inkopers proberen goedkoop in te kopen. Dat is natuurlijk goed te begrijpen. Maar tegelijkertijd vragen de gebruikers, de interne klanten van de inkopers, juist meer van ons. Ze doen vaker een beroep op onze additionele diensten.” En dat wringt. “Interscience heeft veel service-engineers en daar bezuinigen we niet op”, geeft Van den Bosch aan. “Zouden klanten een paar dagen langer op onderhoud moeten wachten, dan kost dat veel meer dan de ‘winst’ die gehaald is door de wat lagere inkoopprijs die men nu bedingt.”

Liever zou Interscience zich ontplooien en juist nog meer diensten aanbieden, bijvoorbeeld via het expertisecentrum IS-X voor analytische dienstverlening, onafhankelijk van apparatuur en leverancier. Van den Bosch: “De labs zijn volgens ons gebaat bij leveranciers die zich verder ontplooien, maar de huidige prijsstrategie speelt juist dozenschuivers in de kaart.”

In de rij

Waar veel bedrijven nu de kat uit de boom kijken als het gaat om grote aanschaffen, laat de overheid investeringen gewoon doorgaan, merkt Interscience. “En als investeringen verschil maken en bedrijven de mogelijkheid bieden zich te onderscheiden van hun concurrenten, dan investeert men wel.”

Patrick van Houts van de fabrikant van analyseapparatuur Bruker Daltonics merkt dat ook. “Wij hebben enkele technologische doorbraken gehad in de massaspectrometriesystemen die we verkopen, en daar blijft veel belangstelling voor.” Het gaat bijvoorbeeld om een nieuw systeem dat bacteriën snel kan onderscheiden. “Daar staan de artsen voor in de rij.”

De MS-afdeling van Bruker in Nederland is de laatste 5 jaar dan ook vijf keer zo groot geworden en de verwachting is dat 2009 zeker hetzelfde niveau haalt als 2008, misschien zelfs wel iets hoger. “Maar dat is een niche; voor collega’s in bijvoorbeeld IR of in de chromatografie kan dat anders zijn”, realiseert Van Houts zich. Feit is dat Frank Laukien, ceo van Bruker Corporation, vrijwillig tijdelijk een kwart van zijn salaris heeft ingeleverd en dat de salarissen er dit jaar bevroren zijn. Daar staat een bonussysteem tegenover dat voor de werknemers heel effectief kan zijn als het bedrijf goed presteert.

Natuurlijk verloop

De werknemers van Bruker zijn niet de enigen die de gevolgen van de recessie merken. Bij SGS zijn de uitzendkrachten bedankt en worden de tijdelijke dienstverbanden die aflopen deels beëindigd. De Haan: “Dat is heel spijtig, want dat zijn jongeren die we opleidden voor bijvoorbeeld de buitendienst, waar geen scholing voor is. Over 2 jaar hebben we ze misschien weer hard nodig.”

Waar SGS nu geen vast personeel ontslaat, zijn er in januari bij Varian in Middelburg 6 mensen met een vast contract de laan uitgestuurd, samen met 25 uitzendkrachten. Het ging daarbij overigens vooral om administratief personeel, want het productiewerk moest gewoon doorgaan. Varian is daarbij een jong bedrijf met jonge werknemers, waardoor het natuurlijke verloop onvoldoende was om de omzetverliezen op te vangen.

Tot voor kort had men, zowel voor labwerk als voor onderhoud, juist grote moeite om goed personeel te vinden. Noij: “Vorig jaar was de arbeidsmarkt overspannen en werkten gewone personeelsadvertenties niet meer. Dat normaliseert zich nu gelukkig weer.” Want weliswaar geldt voor de meeste bedrijven geen vacaturestop, ook bij het personeelsbeleid is men voorzichtiger. “Maar als zich een goede kandidaat aandient, dan bekijken we serieus of we die kunnen aannemen”, zegt Noij.

Dat is bij andere bedrijven niet anders en men maakt zich dan ook zorgen dat het personeelstekort even hard terugkomt als de economie weer aantrekt. Het blijft dus belangrijk om te investeren in het eigen personeel. Er wordt daarom bij geen van de geïnterviewden veel bezuinigd op cursussen of opleidingen. De Haan: “Daar waren we nooit kinderachtig in, en dat blijft zo.”

Bron: C2W10, 16 mei 2009