De Nobelprijs voor medicijnen wordt dit jaar gedeeld door de Amerikanen James Rothman en Randy Schekman, en de naar de VS geëmigreerde Duitser Thomas Südhof. Ze krijgen hem voor hun onderzoek naar ‘vesicle traffic’, een inwendig transportsysteem van cellen waarbij stoffen in een beschermend ‘blaasje’ naar hun bestemming worden vervoerd.

De laureaten hebben alledrie de oplossing van een stukje van de puzzel op hun naam staan. Rothman (momenteel verbonden aan Yale) ontdekte een eiwitsysteem dat de vesicles laat fuseren met de organellen waaraan ze hun lading moeten overdragen. Berkeley-onderzoeker Schekman bracht de genen in kaart die er mee te maken hebben. Südhof (tegenwoordig Stanford) beschreef het signaalsysteem dat er voor zorgt dat elk vesicle op de juiste plek wordt gelost.

Het vesicle-systeem is een essentieel onderdeel van gisten, menselijke cellen en andere eukaryote cellen. Anders dan prokaryoten (zoals bacteriën) zijn die inwendig opgedeeld door intracellulaire membranen die de verschillende functies van de cel van elkaar gescheiden houden.

De vesicles bestaan uit dezelfde lipiden als die membranen; bij vertrek splitsen ze zich van zo’n membraan af en na aankomst gaan ze in het doelmembraan op. Ze dienen om stoffen zoals hormonen, transporteiwitten en neurotransmitters achter het juiste membraan te krijgen zonder dat ze onderweg allerlei oncontroleerbare neveneffecten veroorzaken.

Het nu bekroonde werk is niet overdreven vers; Schekman deed zijn ontdekkingen op dit gebied eind jaren 70, Südhof in de jaren 90 en Rothman zit daar een beetje tussenin. Controversieel kun je de keuze van het Nobelprijscomité ook niet noemen; daar is het werk veel te belangrijk voor, en er kunnen per prijs nu eenmaal niet meer dan drie winnaars zijn. ‘Risicoloos’ is waarschijnlijk de beste omschrijving.

Het is ook niet voor het eerst dat dit werk in de prijzen valt. Rothman en Schekman deelden in 2002 al eens een Lasker Award voor fundamenteel medisch onderzoek. Südhof kreeg die Lasker Award eerder dit jaar eveneens, samen met Genentech-topman Richard Scheller. Südhof, Scheller en Rothman deelden in 2010 de Kavli-prijs voor neurowetenschappen, die nota bene is ingesteld omdat voor dat vakgebied geen Nobelprijs bestaat. En Schekman was in 2009 speaker of the year bij onze eigen NVBMB.

Bij die gelegenheid werd hij door C2W geïnterviewd.

bron: Nobelprijscomité