Minstens 250 wetenschappelijke publicaties over diabetes moeten worden herzien. Er zit al 25 jaar een weeffoutje in de genetisch gemodificeerde muizen die men er voor gebruikte, melden onderzoekers van de KU Leuven.

De schade varieert, vertelt prof. John Creemers die het samen met prof. Frans Schuit ontdekte. Bij veel publicaties blijven de hoofdconclusies overeind en kloppen alleen een paar details niet. “Maar er zijn er ook waarvan vrijwel niets overblijft nadat je alle artefacten er uit hebt gesneden.”

In het tijdschrift Cell Metabolism legden ze onlangs uit dat het fout is gegaan in de beginjaren van Cre-Lox, een techniek waarmee je één specifiek celtype kunt modificeren zonder aan de overige weefseltypes te komen. Erg nuttig wanneer de muis niet levensvatbaar is wanneer je hem helemáál modificeert.

Het Cre-recombinasegen, waarop deze techniek is gebaseerd, is afkomstig uit een bacteriofaag en niet zonder meer af te lezen door een meer geavanceerde eukaryote cel. Er moet onder meer een stukje achter als een soort uitloop, achter het stopcodon. Voor het gemak nam men daar vaak het complete gen voor het menselijk groeihormoon (hGH) voor, simpelweg omdat dat maar een klein stukje DNA is.

Het werkte zo goed dat het idee meerdere malen is hergebruikt, meestal met Cre maar bijvoorbeeld ook om het groen fluorescerende GFP-eiwit beter tot expressie te brengen. De gedachte was telkens dat de hGH-code zelf nooit tot expressie kon komen omdat hij vlak achter dat stopcodon zat.

Maar om voorlopig onduidelijke redenen blijkt hGH dus wel degelijk tot expressie te kunnen komen in zo’n transgene muis. Om te beginnen gebeurt dat in drie diabetes-muismodellen: Pdx1-CreLate, RIP-Cre en MIP-GFP. In deze muizen is gesleuteld aan de eilandjes van Langerhans, de onderdelen van de alvleesklier die insuline horen te produceren. Die eilandjes produceren dus stiekem ook hGH.

Eén van de effecten is dat de zogeheten prolactine-signaalroute wordt geactiveerd. Normaal gebeurt dat alleen bij zwangerschap, en een van de gevolgen is dat de insulineproductie wordt opgevoerd. Heel vervelend als je onderzoek naar die insulineproductie doet. Het is trouwens aan de observatie van zwangerschapssymptomen bij niet-zwangere muizen te danken dat ze in Leuven uiteindelijk doorkregen dat er iets mis was.

Creemers en collega’s hebben de resultaten al een paar keer gepresenteerd tijdens congressen, en veel collega-onderzoekers zijn zich een aap geschrokken. Minstens één van hen heeft laten weten dat hij een nog niet gepubliceerd manuscript meteen in de prullenmand kon deponeren. Creemers’eigen onderzoek lijkt grotendeels intact te blijven, al heeft hij ergens ten onrechte geconcludeerd dat de eilandjes van Langerhans niet van grootte veranderden door een bepaalde ingreep: “Ze werden eigenlijk kleiner, maar hGH liet ze weer groeien en het netto-effect was nul.”

Hij heeft inmiddels ook al signalen dat eenzelfde probleem optreedt bij muismodellen die voor andere onderzoeksthema’s worden gebruikt. Wordt vervolgd.

bron: KU Leuven