Het zal je baan maar wezen: voorlichter van een bedrijf dat dingen doet die je moeilijk kunt uitleggen, die je eigenlijk ook niet wílt uitleggen en waar de samenleving sowieso niets van wil weten. Het overkwam chemicus Philip van Lelyveld (1948-2008), Als pr-man bij Gist-Brocades en later DSM maakte hij van dichtbij mee hoe Europa een steeds grotere afkeer van genetische modificatie ontwikkelde. Vorig jaar, in de wetenschap dat hij niet lang meer te leven had, schreef hij er een boek over.

De eerste druk werd door DSM en het Netherlands Genomics Initiative verspreid als relatiegeschenk. De titel luidde Schorpioenen in de maïs, een sneer richting Greenpeace dat ooit een bizarre link legde tussen schorpioengenen en cornflakes. Afgezwakt tot Veredeling & manipulatie ligt het nu ook in de boekhandel.

SOJA

Naast Van Lelyvelds eigen verhaal bevat het boek interviews met dertien andere deelnemers aan de gentechdiscussie. Wetenschappers, voorlichters, lobbyisten, activisten en DSM-topman Feike Sijbesma himself. En eigenlijk vertellen ze allemaal hetzelfde verhaal.

De schuld ligt deels bij het Amer ikaanse Monsanto, dat de mensheid te snel aan de gensoja wilde krijgen. Maar de Europese industrie heeft het zelf ook grondig verprutst. Haar wetenschappers beseften wel de risico’s (‘gebakjes eten in het lab is er niet meer bij’) maar deden daar naar buiten toe iets te luchtig over. Managers wantrouwden elkaar in plaats van dat ze een gezamenlijke lobby organiseerden. Ze durfden niet hardop te zeggen dat kostenbesparing de drijfveer was, uit vrees dat klanten prijsverlagingen zouden eisen. Het alternatief was een technisch verhaal waar de gemiddelde consument geen behoefte aan had.

Een club als Greenpeace was niet eens zo geinteresseerd in het onderwerp, maar kon zo’n mooie scoringskans niet laten liggen. Eerst dwong de milieubeweging openheid over gentech in voeding af, en toen alles netjes op de etiketten stond, volgde prompt de oproep tot een boycot. Media vinden zulke acties vele malen boeiender dan het wetenschappelijk correcte gezever van de industrie. En nu lust Europa dus geen ‘Frankenstein-voedsel’ meer.

PRO

Hier en daar ontbreken wat puzzelstukjes. De toon is uitgesproken pro-gentech, tegengeluiden zijn ver in de minderheid. Politici en ambtenaren krijgen een hoop verwijten, maar komen zelf niet aan het woord, zodat onduidelijk blijft waaróm ze in Europa zo extreem voorzichtig zijn. En was minister Pronk nu werkelijk de kwade genius?

Maar Van Lelyveld en zijn geïnterviewden verschaffen wel een fascinerende inkijk in de beroepsmatige manipulatie van de publieke opinie, en in de manier waarop de samenleving daarop reageert. Aanbevolen voor iedereen die niet nóg een keer zo’n debacle wil meemaken.

Philip van Lelyveld, Veredeling & manipulatie, Uitgeverij Balans, ISBN 9789460030130

16,95 euro

Bron: C2W Life Sciences 7, 4 april 2009