Jaarlijks organiseert Centrum jongerenCommunicatie Chemie (C3) de wedstrijd Vuurvliegen, een initiatief van C3 en de KNCV. Wetenschappers worden uitgedaagd om hun onderzoek uit te leggen aan jonge kinderen, die vervolgens via stemming bepalen wie dat het beste doet. Het is een win-winsituatie: de wetenschappers leren heel helder te presenteren over hun onderzoek en de leerlingen maken kennis met het werk van chemici.

De drie genomineerden waren Daniëlle van den Broek (TU Eindhoven), Leanne de Jager en Roel Bienenmann (beiden Universiteit Utrecht). De Jager ontwikkelt een techniek die licht en elektronen microscopie combineert, waardoor ze met een hoge resolutie naar de onderdelen van de cel kan kijken terwijl ze nog in de cel zitten. Hierdoor kunnen er in de toekomst betere behandelingen voor bepaalde ziektes worden ontwikkeld. Bienenman doet onderzoek naar stoffen waarmee andere stoffen kunnen worden gemaakt. Bijvoorbeeld hoe hij voor het maken van medicijnen lignine kan gebruiken in plaats van olie.

’Ik ben gaan proeven of het ijs van de beroemde ijssalon in de wijk waar de kinderen wonen echt zo lekker is’

Van den Broek won met haar uitleg over hoe ijsbindende eiwitten werken, en hoe ze met deze kennis nieuwe ijsbinders kan maken die geschikt zijn om donororganen te bewaren zonder vriesschade. ‘De grootste uitdaging van de battle was om de essentie uit mijn complexe onderzoek naar voren te halen, en die zo te verpakken dat het goed aansluit bij de achtergrondkennis van de kinderen’, laat Van den Broek weten via de mail. Om dat goed aan te pakken verdiepte ze zich in de belevingswereld van de kinderen en zocht ze een leuke manier om haar onderzoek daaraan te linken.

Gelukkig bestaat er een toepassing voor haar onderzoek die kinderen zeer aanspreekt: roomijs. ‘Het verbeteren van de kwaliteit van roomijs is één van de toepassingen van ijsbindende eiwitten’, zegt Van den Broek. ‘Daarom ben ik gaan proeven of het ijs van de beroemde ijssalon in de wijk waar de kinderen wonen echt zo lekker is. Ook heb ik de verbeelding van de kinderen aangesproken door de film Frozen, waarin het hart van prinses Anna bevroren raakt en weer ontdooit, te verwerken in mijn verhaal. Als we donorharten zouden kunnen bevriezen en ontdooien zonder vriesschade, zouden we namelijk veel levens kunnen redden. Ik heb vervolgens laten zien dat we ijsbindende eiwitten kunnen gebruiken om dat vraagstuk op te lossen: het zijn namelijk een soort stickers zijn die aan het ijs blijven plakken, en daarmee de groei van schadelijke ijskristallen effectief remmen.’

Na de presentatie mochten kinderen vragen stellen. Van den Broek: ‘De leukste vraag die ik gekregen heb was: “Kunnen de harten niet op zout bewaard worden?” Een hoge zoutconcentratie verlaagt inderdaad het vriespunt met enkele graden, maar dat is helaas geen goede oplossing voor het bewaren van organen bij temperaturen ver onder nul. Dit voorbeeld laat wel zien dat de kinderen echt nadenken over hoe systemen in de natuur werken, en ook met creatieve oplossingen kunnen komen!’

Van den Broeks presentatie zal verwerkt worden tot een lespakket, zodat meer kinderen ervaren hoe interessant wetenschappelijk onderzoek kan zijn. Voor meer informatie over de wedstrijd kun je terecht op de website van C3.