Wat de kunststoftechnoloog allang wist, heeft de consument nu ook door: zacht pvc bevat weekmakers. Zeven vragen over scoubidou.
Wat zijn ftalaten?
Ftalaten zijn esters op basis van ftaalzuur. Ze worden gemaakt uit ftaalzuuranhydride en oxo-alcoholen. De grootste fabriek ter wereld staat bij ExxonMobil Chemical in de Botlek.
Hoe wijdverspreid zijn ftalaten?
Ftalaten worden al heel lang gebruikt om de keiharde kunststof pvc te veranderen in een zacht, flexibel materiaal. Toevoeging van twintig tot zestig procent is normaal. De wereldproductie bedraagt zo’n drie miljoen ton per jaar en daarvan dient negentig procent als weekmaker. Mede vanwege de matige afbreekbaarheid zijn ftalaten overal in het milieu terug te vinden.
Mogen ftalaten in pvc zitten?
Binnen Europa bestaan nauwelijks regels voor weekmakers. Voor fopspenen en ander ‘bijtspeelgoed’ voor baby’s geldt
0,1 procent ftalaten als maximum. Kinderen van drie jaar en ouder worden geacht zelf zo slim te zijn om niet in plastic te bijten.
Hoe schadelijk zijn ftalaten?
Volgens sommige publicaties verstoren ftalaten de hormonale huishouding bij ratten. Ook zouden bepaalde ftalaten kankerverwekkend zijn en kans geven op misvorming van het nageslacht. Het is de vraag of deze resultaten representatief zijn. “De hoeveelheden in de proefdieren zijn gigantisch veel hoger dan wat er ooit bij sterk blootgestelde mensen, meestal jongere vrouwen, is waargenomen”, stelt toxicologe Tinka Murk van Wageningen Universiteit. Volgens haar zou sabbelen niet zo gevaarlijk moeten zijn: “De opname via de mond wordt als de meest gangbare weg gezien. Maar via de bacteriën, de darmflora, vindt er een sterke afbraak. Dus via de mond komt het wel in het maag-darmkanaal, maar nauwelijks in de bloedbaan.” Ook de Voedsel- en Warenautoriteit heeft inmiddels geconcludeerd dat het risico van sabbelen te verwaarlozen is. Maar niet doen blijft verstandiger. Eén onderzoek uit Puerto Rico legt verband tussen bis(2-n-ethylhexyl)ftalaat (DEHP) en vroegtijdige borstontwikkeling bij jonge meisjes.
Zijn goedkope touwtjes schadelijker dan dure?
Zacht pvc bevat per definitie véél weekmakers. Maar elke fabrikant hanteert zijn eigen recept. In opdracht van Greenpeace heeft TNO twee merken geanalyseerd. De samenstellingen verschilden nogal. Dat zal dus ook wel gelden voor de schadelijkheid, alleen al omdat bepaalde ftalaten beter oplossen in water. Maar de toxiciteit van de meeste soorten is nooit goed onderzocht, zodat je onmogelijk kunt zeggen welk touwtje erger is. Eén importeur van ‘echte’ Scoubidou®-touwtjes houdt het er overigens op dat merkloze exemplaren minder veilig zijn omdat er geen CE-merk op staat.
Zijn er alternatieven voor ftalaten?
Bij Agrotechnology and Food Innovations (voorheen ATO) in Wageningen wordt gewerkt aan niet-toxische en biologisch afbreekbare weekmakers op basis van sorbitol. “We denken dat we ze op dit moment op semi-technische schaal kunnen produceren”, vertelt Robert van Tuil. “Binnen twee jaar kunnen ze op de markt zijn. En alle tests wijzen uit dat ze ftalaten zonder meer kunnen vervangen.” De week-makers in kwestie zijn isosorbide-esters. Sorbitol word gedehydrateerd tot isosorbide en vervolgens veresterd. “Die laatste stap is redelijk gemakkelijk. De belangrijkste ontwikkeling is dat we het gehele proces vanaf sorbitol in één stap kunnen doen”, vertelt Van Tuil.” Hierdoor nemen de kosten sterk af.” Volgens hem zullen isosorbide-esters kunnen concurreren met de huidige ftalaten, mits ze in grote hoeveelheden kunnen worden verkocht.
Zijn er alternatieven voor pvc?
Volgens Jan de Vlieger, kunststoffendeskundige bij TNO Industrie in Eindhoven, is het zeker mogelijk scoubidou-touwtjes van andere kunststoffen te maken. Veel duurder zullen ze er niet eens door worden, denkt hij: “Daarvoor liggen de kostprijs en de verkoopprijs te ver uit elkaar.” Maar op zich vindt hij zacht pvc een prachtig materiaal: “Het is gemakkelijk te extruderen en het geeft mooie knopen.”
www.profundo.nl/publicaties/ftalaten.html
www.fda.gov/cdrh/ost/dehp-pvc.pdf
Nog geen opmerkingen