Je hebt een prachtige carrière achter de rug, maar wilt nog geen afscheid nemen van het veld. Bij PUM en Ondernemers voor Ondernemers kun je je expertise inzetten in ontwikkelingslanden.

‘Ik heb bijna 35 jaar bij Organon en diens opvolgers gewerkt en met alle aspecten van geneesmiddelenontwikkeling te maken gehad’, zegt Jan Paanakker (69). ‘Ik heb kennis van kwaliteitscontroles, productiemethodes, analysemethodes, laborganisatie, noem maar op. Dat ik er nu mensen in ontwikkelingslanden blij mee kan maken, doet me enorm goed.’

Paanakker heeft inmiddels tien missies op zijn naam staan bij PUM. PUM is een bemiddelingsbureau dat experts binnen hun veld inzet voor opdrachten in tweede- en derdewereldlanden. Er zijn veertig verschillende sectoren, waaronder chemie en farmacie, cosmetica en kruidenproducten. Van die laatste sector is Paanakker tevens coördinator. ‘Er zitten ongeveer zestig experts in mijn portefeuille’, legt Paanakker uit. ‘Als een opdracht binnenkomt, beoordeel ik die en zoek ik daar de juiste persoon bij. Ik ben dan de matchmaker. We streven ernaar de experts zo’n tweemaal per jaar op pad te sturen voor zo’n twee weken.’

Andere cultuur

Paanakkers eigen missies verschilden sterk van aard. ‘Veel farmaceutische bedrijven in ontwikkelingslanden willen produceren volgens de Good Manufacturing Practice, GMP, maar weten niet hoe. Samen met collega’s van PUM heb ik een opleidingsprogramma gestart dat die bedrijven ondersteunt. Ook ben ik op missie geweest in Bolivia, waarbij ik een bedrijf heb geholpen de bepaling op te zetten van de concentratie aflatoxines, ofwel schimmelgiffen, in de pinda’s die ze vervoeren.’

‘Ik kwam eens oog in oog te staan met een stel apen midden in de fabriek!’

Dat je niet per se officieel met pensioen hoeft te zijn om bij PUM aan de slag te gaan, bewijst de 52-jarige Edwin Witlox, een van de jongste experts binnen de sector chemie. ‘Ik heb vijftien jaar gewerkt voor Vlisco in Helmond, dat exotische stoffen fabriceert voor de Afrikaanse markt. Ik was daar hoofd van het laboratorium. Ook ben ik uitgezonden geweest naar Ghana. Daar was ik verantwoordelijk voor productieprocessen, kwaliteitscontroles en verminderen van de belasting op het milieu. Na een periode als docent ben ik huisvader geworden. Toen mijn eigen kinderen eenmaal naar de middelbare school waren, zocht ik iets waar ik mijn ei in kwijt kon. Dat bleek PUM te zijn. Ik vind het prettig dat ik kleine bedrijven met mijn kennis kan bijstaan, maar ik krijg er ook mooie kennis voor terug: die van een andere cultuur.’

Witlox heeft tot nu toe twee missies gedaan. Beide gingen naar Gujarat, een zeer arme deelstaat van India. In Gujarat zit een groot aandeel van de mondiale productie van kleurstoffen. ‘Er kwam een verzoek voor hulp om de grote problematiek met vast chemisch afval op te lossen. Ik heb afvalstromen geïnventariseerd en bedrijven en instellingen benaderd die konden bijdragen aan de aanpak van het probleem. Binnenkort hoop ik mijn rapportage te kunnen presenteren in India, inclusief workshop voor de lokale chemie­-
bedrijven.’

Het mooie aan het werk voor PUM vindt Witlox dat je baas over eigen agenda bent. ‘Je kunt aangeven of en wanneer je op missie wilt gaan.’ Wel heb je naast aantoonbare expertise bepaalde eigenschappen nodig om de missies goed te kunnen afronden. ‘Je moet kunnen improviseren en flexibel zijn. Je komt namelijk soms in situaties terecht die je vooraf niet kunt bedenken, zoals extra bijkomende problemen van het bedrijf of ‘ad hoc’ bezoeken aan andere fabrieken. Een keer kwam ik zelfs oog in oog te staan met een stel apen midden in de fabriek! Maar dat maakt dit werk dan ook weer erg interessant.’

Nieuwe markerinkten

Ook Jack Baarends, met zijn 72 jaar een van de oudste PUM-werknemers, is onlangs naar India geweest. ‘Ik heb gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe marker­inkten voor textiel en metaal voor industriële toepassingen. De inkten waren op basis van milieuonvriendelijke oplosmiddelen, zoals tolueen, xyleen en nafta. Ik heb twee inkten helpen ontwikkelen op basis van alcoholen en ook twee op basis van alleen water. Die producten zijn uniek in de wereld, voor zover ons bekend is.’

Baarends deed voor zijn pensioen de R&D van Lawter International, een bedrijf dat grondstoffen maakt voor de inktenindustrie. ‘Ik zou nu dus eigenlijk een klant zijn van mijn vroegere werkgever’, zegt hij al lachend. ‘Ik heb kennis van de chemie van polymeren en oplosmiddelen. Wat ik vroeger vertelde tegen mijn klanten gebruik ik nu zelf in dit werk.’

‘Ik vond het vroeger al heel belangrijk duurzaam en milieuvriendelijk te produceren’

Het idee om te starten bij PUM kwam van zijn schoonzoon. ‘Die was destijds landencoördinator bij PUM en dacht dat dit wel iets voor mij was. Dat bleek een schot in de roos. Ik vond het vroeger al heel belangrijk duurzaam en milieuvriendelijk bezig te zijn met produceren en dat kan ik op deze manier voortzetten.’

PUM is er alleen voor senior experts met een Nederlands paspoort. Maar ook in Vlaanderen kun je na je carrière je kennis en ervaring inzetten voor het goede doel. Een voorbeeld is Ondernemers voor Ondernemers (OVO), waar Leo Scheers (69) deel uitmaakt van zowel het sales & marketing-team als de raad van bestuur. ‘OVO ondersteunt het ondernemerschap in lage- en middeninkomenslanden in het zuiden, voornamelijk Afrika’, vertelt hij.

Dat doet het bureau volgens Scheers op twee verschillende manieren. ‘We werken samen met grote ngo’s in België die projecten in ontwikkelingslanden doen. Wij kiezen daaruit de projecten die het ondernemerschap ondersteunen. Dat kan door een micro-financiering of door de randvoorwaarden om tot ondernemen te komen te doen toenemen, bijvoorbeeld door een drinkwaternetwerk aan te leggen. De andere kant is de b2b, business-to-business, waarbij we op zoek gaan naar ondernemers die ondernemingen in die landen op gang willen trekken door ofwel financiering ofwel levering van expertise. Ons OVO Acceleration Fund, dat is ondergebracht bij de Koning Boudewijn Stichting, cofinanciert die projecten.’

Stimulering ondernemingen

Vroeger was Scheers vicepresident bij het grote chemieconcern BASF, waarbij hij ook projecten in India overzag. ‘Daar heb ik zelf kunnen vaststellen hoe belangrijk nieuwe bedrijfjes zijn voor de ontwikkeling van een land. Op basis van die ervaringen en het feit dat ik veel kennis heb van bijna alle facetten van bedrijfsvoering, wilde ik me graag inzetten voor de stimulering van het ondernemerschap in ontwikkelings­landen.’

Zelf heeft Scheers een bedrijf gefinancierd dat in Afrika fotovoltaïsche cellen installeert. Verder hielpen collega’s van Scheers afgelopen november mee met een project rondom de oprichting van een laboratorium voor microbiologische analyse in Oeganda.

OVO ondersteunt heel diverse bedrijven en is dus net als PUM niet alleen geschikt voor chemici en life scientists. ‘Op dit moment zoeken we vooral collega’s voor onze sales & marketing-groep die bedrijven contacteren om die te overtuigen mee te werken aan een van onze projecten. Dit vrijwilligerswerk is een mooie manier om je netwerk te onderhouden en te verrijken.’